– Aziz Nesin kışkırtmasaydı, bilgisiz kesiti hareke geçirmeseydi… Kimi beşerler için din hassas bir husustur. Kaşınması hakikat mu? Aziz Nesin bu türlü yapmasaydı, babam ölmeseydi diye başınızdan geçti mi?
– Aziz Nesin’e tahrik edici sorular gelmiştir. Nesin bunu söylemeseydi yaşanmaz mıydı? Tahminen evet ancak bu ütopik bir görüş. Ben de bazen provoke oluyorum fakat adam öldürmüyorum.
– Herkes fikrini söylemeli lakin her fikir söylenmeli mi? Bayana ne kadar berbatsınız denmez mesela… Kışkırtmak gerekir mi?
– Provokasyon deniliyor, tamam tahminen var lakin hırsızın hiç mi hatası yok?
Bu diyalog, 2012 yılının Nisan ayında, Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Hakları Komisyonu’nda geçiyor. Soruları soran, o periyot AK Parti Diyarbakır Milletvekili olan Oya Eronat. Karşılıkları veren ise, 2 Temmuz 1993’te Sivas’taki katliamda şair, felsefeci babası Metin Altıok’u kaybeden Zeynep Altıok.
Katliamın üzerinden geçen 30 yıl, bazıları için geçen günlerin toplamı olabilir. Bazıları de yaşananların unutulmaması, ders çıkarılması, yüzleşilmesi için çaba veriyor. Zeynep Altıok da o çabayı verenlerden biri.
Aradan geçen vakitte güzelleşebilmek için gerekli olanları “Yüzleşme, adalet, güzel niyet” diye tarifleyen Altıok’un ümitsizliğe kapıldığı anları, katliamda hayatını kaybedenlerden biri olan müzisyen Hasret Gültekin’in Pir Sultan Abdal’ın şiirinden bestelediği türküsündeki sözlerle tarifleyelim:
Şu vilayetlerin taşı hiç bana değmez
Vilayetle dostun gülü yaralar beni
Umutsuzluğa Oya Eronat’la ortasında geçen konuşma yahut benzerilerini yaşadığı anlarda değil, Sivas Katliamı’na karşı durmasını beklediklerinin hareketleri ya da kelamları nedeniyle düştüğünün altını çizen Altıok, partisinden gelen birtakım çıkışların da incitici olduğunu anlatıyor.
Bir periyot Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) Genel Lider Yardımcısı ve milletvekili olarak da vazife yapan Altıok, Bülent Tezcan’ı kastederek, Sivas Katliamı yaşandığında kentin belediye lideri olan Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’na kefil olduğu konuşmasının da kendisi için umut kırıcı olduğunu söylüyor.
“Sivas’ta Alevi toplumundan aldığı oylarla CHP’den milletvekili seçilen bir siyasetçinin, katillerin isminin kayıplarımız ile birlikte bir anı köşesinde plakette yer aldığı, göstermelik bir kültür merkezine girerek karanfil koymuş olması mesela benim için kabul edilebilir, kolay üstesinden gelinebilir bir inciticilikte değil” diyen Altıok, isim vermiyor lakin CHP Sivas Milletvekili Ulaş Karasu’ya kırgınlığını lisana getiriyor.
Sivas Katliamı’nın 30. yıldönümünde hissettiklerini anlatan Altıok’un sorularımıza verdiği karşılıklar şöyle:
Sivas Katliamı’nın üzerinden 30 yıl geçti. Bu vakit içinde siz, aileniz iyileşebildiniz mi?
Böyle bir sorunda büsbütün güzelleşmek mümkün olmaz. Güzelleşmenin tanımında gerçek yüzleşmeler olmalıdır, gerçek bir adalet düzeneği işlemelidir. O yüzleşmenin ötesinde tarihe bir bellek olarak bırakılacak, yenileri olmasın diye alınacak tedbirler olmalıdır. Âlâ niyet olmalıdır, göz göze bakabilme pratiği gelişebilmelidir. Dünyadaki örneklere baktığımızda, şahsî olarak bizim iyileşmemiz kelam konusu olmayacak tahminen lakin toplumsal güzelleşme kesinlikle sağlanabilir. Örneğin Nazi Almanya’sında, 100 yaşında olsa bile bir katil, azapçı Nazi subayı yakalandığında onun yargı önüne çıkarılıp cezasını çekeceğini biliyoruz.
Avrupa’da artan bir ırkçılık var lakin o ırkçılık şiddetinin en azından yasalar tarafından caydırıcılıkla ya da toplumsal şuur ile daha farklı bir yere yönlendirilmesi, denetim edilmesini mümkün kılacak hukuk sisteminin varlığı, iç sağaltıcı bir şey olarak durur. Sen yabanî bir cürüm işlersen bu senin yanına kalmayacaktır. Ne yazık ki bizim ülkemizdeki en büyük eksikliğimiz şu anda bu. Bizde değil yüzleşme, saldırgan güruh Atatürk ve Pir Sultan Abdal heykellerini parçaladıktan sonra o heykelleri vahşice yerde sürükleyip insanları aleve vermeye kadar bir müsamaha, müsamaha, müdahalesizlik, teşvik üzere şeylerin yaşandığı bir süreç görüyoruz.
‘MADIMAK’TA YAŞANAN KATLİAMIN HAK ETTİĞİ ADALET ÇIKMAYACAK’
Sivas Katliamı davasında karar giyen Ahmet Turan Kılıç, Cumhurbaşkanı tarafından sıhhat sıkıntıları gerekçesiyle affedildi ve mahpustan çıktı. Mahpustan çıktıktan 1 yıl sonra da hayatını kaybetti. İktidara yakın medya Kılıç’ı “Sivas mazlumu dede” diye tanıttı lakin daha sonra elinde akaryakıt bidonu olan imajlar de paylaşıldı. Kılıç’ın affedilmesi, açık olan Sivas Katliamı belgesine ait size ne düşündürüyor?
30 yılın içinde, bu davayı sırtlanan mağduru, avukatı, hangi tarafa yakın olursa olsun hakimi açısından bile her şeyin amorflaştığını görüyoruz. Bütün bu izlenim içerisinde bir kez her şeyden evvel vakit açıldıkça hafıza da gidiyor. Bu kadar unutturmaya yönelik sistemli ve programlı bir dava süreci yaşandığında sözü alınmayan çok kıymetli kilit isimlerin kendileri bugün uygun niyetli tabir vermeye gelseler bile neyi ne kadar net hatırlayacaklar? Olağan ki çok yırtıcı şeyleri hatırlayacaklar lakin tahminen de taze taze olayın yazgısını değiştirebilecek bilgileri tahminen onlar bile unutuyorlar. Yanlışsız yargılamayı yapabilmek için gerekli kıymetli saç ayağının bacaklarından biri kendi kendini imha etmiş vaziyette. Bu davadan, Madımak’ta yaşanan o katliamın hak ettiği adalet hiçbir biçimde çıkmayacaktır.
30 yıllık bir sürecin içerisinde aslında en kolay yapılması gerekilen yüzleşme atılımı, Pir Sultan Abdal heykelini, kenti olan toprakları olan Sivas’ta tekrar yerine koymaktır. Minicik bir adımdır, ancak çok büyük bir adımdır. Aslında çok değerli bir yüzleşme adımıdır.
‘KENDİ GİBİLİĞİNİ BEKLEDİĞİM BİRİSİNİN ZULMÜNDEN ÜMİTSİZLİĞE KAPILMAM’
2012 yılında TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nda size AK Partili Oya Eronat tarafından “Aziz Nesin provoke etmeseydi de babam ölmeseydi diye başınızdan geçirdiniz mi?” sorusu yöneltildi. Bu soru size ne hissettirdi? Hiçbir şey değişmeyecek ümitsizliğine neden oldu mu?
Biraz tahminen ütopik gelecek, tahminen de biraz romantik gelecek ancak benim ümitsizliğim yalnızca biz vazgeçersek olur. Ben, kendisinden kendi gibiliğini beklediğim birisinin zulmünden ümitsizliğe kapılmam. Ben ümitsizliğe, bizi yalnızlaştıran, daha çok yanımızda olmasını beklediğimiz insanların yokluğu, ihmali ya da fütursuzca cümleler kurabildiği vakitlerde kapılıyorum. Zira aydın ve entelektüel olan insanların siyasetin çarkları içerisinde işlerine geldiği tarafa yanlışsız telaffuz geliştirmeleri bizi yalnızlaştırır. Hele ki muhalefet tarafındalar ise, hele ki aslında çabanın ailelerin ya da bizlerin de önümüze geçerek bize kalkan olarak itici gücü olması gerekenlerin, bizim ardımızdan bizi itekleyip, bizim üzerimizden vakit zaman siyaset ve rant yaratmaya çalışarak ancak gerçek adımları atmayarak ve de Türkiye’deki siyasi iklimin gerektirdiği formda berbat niyetli olmasa da rutinin içerisinde karışarak edindiği o yalnızlaştırma, beni vakit zaman ümitsizliğe sürüklemiştir.
‘TAHRİK OLMA ÖZGÜRLÜĞÜ DİYE BİR ŞEY OLAMAZ’
Davanın aydınlar, muhalif siyasetçiler tarafından yalnızlaştırıldığından bahsediyorsunuz. Geçen vakit içinde bu kadar da olmaz dediğiniz bir örnek var mı?
O kadar çok var ki. Artık Sivas’ın 30. yılındayız, 10. yılında ‘Yeter artık. Sivas’ı ısıtıp ısıtıp gündeme getirmeyin. Bu Sivaslılar da ticaret yapamıyor, esnaf mağdur’ diyen köşe muharriri oldu mesela.
Kimdi o müellif?
Ertuğrul Özkök. Baktığınız vakit bu beşerler aslında aydınlanmacı, Cumhuriyet devrinin entelektüel gazetecisi, köşe müellifi. Fakat bu insanın çıkınından bu türlü bir şey çıkabiliyor. Her iki taraf -varsa bu türlü legal ve pak bir taraf tanımı- ismine birilerini haklı çıkaracağım derken önümüze bu türlü bir oksimoron getirebiliyor. Bu hiç beklemediğiniz bir umarsızlık, çok can yakıcı. Benim 30 yıldır daima tekrar ettiğim şey şudur; tahrik olma özgürlüğü diye bir şey olmaz. Ben tahrik olduğum için bayan dövebilirim, kısa giyindiği için tecavüz edebilirim diyemezsiniz. Müslüman mahallesinde salyangoz sattılar diyerek adam yakmak da tahrik özgürlüğüne girmez!
Bugünün muhalif siyasetinin satranç üzere ince ince planlanırken kendi lisanını kaybederek onların dayattığı yerli, ulusal ve dini lisana esir olarak yürütüldüğü bir ortamda, kendi çağdaş aydınımız, kendi siyasetimizin içinde yalnızlaşmak umut kırıcı oluyor. Örneğin davada onlarca akılsızlık, onlarca hukuksuzluk varken ana muhalefet partisinin Hukuktan Sorumlu Genel Lider Yardımcısı ve hukukçu bir milletvekili olan Bülent Tezcan’ın, hiç sorgulanmamış olan periyodun belediye lideri Temel Karamollaoğlu ile ilgili kefil oluşu, bunu birebir şurada konumdaşı olarak bulunan katliamda babasını yitirmiş İnsan Haklarından Sorumlu birine sormadan canlı yayında milyonlara hukuksal desteği olan bir sonuç üzere lisana getirmesi sizin için umut kırıcı olabiliyor.
‘ALEVİ TOPLUMUNUN OYLARI İLE SEÇİLEN BİR VEKİLİN O TOPLUMUN ACISINA DUYARSIZ OLMASI KABUL EDİLEMEZ’
Sizin CHP ile bağınız sürüyor. Partiniz Sivas Katliamı yaşandığında tarafı belirli olan bireylerle bir yola girdi. Bu sizi rahatsız etti mi?
Ben kendi doğrularımı yazdım, çizdim. Siyaset vakit zaman insanın önüne kendisi ile ilgili imtihanlar da getirebilir. Lakin kimi zorunluluklar da olur. Ben niye bugünün siyasi şartlarında şu kişi ile selamlaşıldı şu kişi ile görüşüldü, şu kişi ile bir müzakereye girildi üzere bir şey sorgulamam. Siyaset gereği, pozisyonlar gereği herkesle görüşülebilir. Değerli olan benim partimin, benim partimin milletvekillerinin ya da yöneticilerinin o müzakere süreci içerisinde kendi durduğu yerden, kendi lisanı ile kendi savunduğu kıymetler ile bu davayı nasıl sahiplendiğiyle ilgilidir. İşte orada çok hayal kırıklığı yaşadığım vakitler oldu. Devam eden bir davanın yargısını etkileyecek bir hususta açık ve kesin bir lisanla karar bildirmek ya da görüş bildirmek, hem de kelamı direkt CHP’nin görüşü olarak algılanacak bir mevkide bulunurken sarf etmek problemlidir.
Çok makus hissettiğim, çok ağrıma giden şeylerin başında, katliamın gerçekleştiği kentte, partimizden seçilen milletvekilinin tutumu var. 2018’de seçildikten sonra 2 Temmuz günü, bir gün evvel “Eğer hükümet tersi slogan atılır ise anmayı yasaklarım” diye tehditler savuran vali ile birlikte katillerin isminin bir anı köşesinde kayıplarımız ile birlikte plakette yer aldığı, göstermelik bir kültür merkezine girerek karanfil koymuş olması mesela benim için kabul edilebilir, kolay üstesinden gelinebilir bir inciticilikte değil. Zira içinde uğraş ettiğim, örgütlü uğraşa inanan birinin kendi örgütünün konudan bu kadar bihaber olması, orada Alevi toplumunun oyuyla seçilen bir milletvekilinin, kendi kentinin gerçeğine ya da onu oyları ile seçen toplumun gerçeğine, acısına bu kadar duyarsız olması kabul edilemez.