Uzman terapist Nedra Glover Tawwab, ferdî hudutların altı çeşidinden bahsediyor: Fizikî, duygusal, cinsel, entelektüel ve malzeme sonlar. Ruhsal ve fizikî sıhhatimiz için hayati kıymete sahip bu görünmez hudutlar ortasında en çok da vakitle ilgili mevzularda hudut belirlemekte zorlanıyoruz. Vaktimizi nasıl kullandığımız, diğerlerinin vaktimizi kullanmasına ne biçimde müsaade verdiğimiz, uygunluk (ya da küçük bir kıyak) taleplerini nasıl değerlendirdiğimiz ve özgür vakitlerimizi nasıl yapılandırdığımız, zamansal hudutlarımızı belirliyor.
Zaman ile ilgili hudutlarda sorun yaşayan beşerler, sıklıkla iş hayatı ile özel hayatını dengelemekte, özbakım pratiklerinde ve muhtaçlıklarını önceliklendirme mevzularında da sıkıntılar yaşayabiliyor. Vaktinizi diğerlerine vermek, kendi sonlarınızı ihlal etmenize neden olabiliyor. Tawwab’a nazaran, yapmak istediğiniz şeylere vakit ayıramıyorsanız, vakitle ilgili sağlıklı sonlar belirleyemiyorsunuz demektir.
Zaman hududu ihlali birçok formda gerçekleşebilir:
- Acil olmayan durumlar için birini üst üste, ısrarla aramak.
- Birinden yardım isterken işi gücü bırakıp yardıma koşmasını beklemek.
- Uyku saatinde aramak ya da bildiri göndermek.
- Başkalarından ücretsiz hizmet beklemek.
- Duygusal olarak sizi tüketen beşerlerle uzun konuşmalar yapmak.
- Birinin müsait olmadığı vakitlerde ondan bir şeyler istemek.
- Ekstra fiyat ödemeden çalışanın mesaiye kalmasını beklemek.
- Karşılığını alamayacağınızı bildiğiniz birine yardım etmek.
Sağlıklı sonlar çizmek için, kendinizi net bir halde tabir etmeniz çok kıymetli. “Bugün mesaiye kalamam”, “9-5 çalıştığım için bu saatlerde sohbet etmeye müsait değilim”, “sana bu hafta sonu yardım edemeyeceğim”, “sana bu mevzuda takviye vermeyi çok isterim ve bu hizmetimin fiyatlı olduğunu hatırlatmam gerekir” üzere cümleler kurmayı düşünmek bile kimilerimiz için epeyce sıkıntı olabilir. Fakat gereklidir! Bilhassa Anadolu kültüründe yardımlaşmak, dayanışma içinde olmak hayatımızın değerli bir modülü. Bazen hiçbir karşılık beklemeden yardım etmek, hakikaten de düzgün hissettirebilir, manevi bir tatmin bile verebilir. Öte yandan, diğerlerine yardım etmek ‘zorunda’ olduğumuza, kendi vaktimizi önceliklendirirsek ayıplanacağımıza dair bir algı da mevcut.
Bu döngüyü kırmak için, zamansal hudutlarımızın farkında olup onlara sahip çıkmamız gerekir. Nedra Glover Tawwab, bunun için 3 kolay yol öneriyor:
– Bir ricaya cevap vermeden evvel, programınızı gözden geçirin ve kendinizden fazlaca vermeyeceğinizden emin olun. Ağır programınızın ortasına öteki işler sıkıştırmak sizi keyifli etmeyecekse, badireye sokacaksa, bunu yapmaktan kaçının.
– Meşgul olduğunuzda, gelen telefonları açmayabilir, bildirileri ya da e-postaları karşılıksız bırakabilirsiniz. Karşılık vermeye uygun olduğunuzda dönüş yapmanızda hiçbir sakınca yoktur.
– Rahat hissedeceğiniz hudutlar çizme konusunda antrenman yapın. Muhtemel senaryolarda nasıl cevap verdiğinizi ve ne halde karşılık vermek isteyebileceğinizi günlüğünüze yazmak, bu tıp olasılıkları başınızın içinde evirip çevirmekten çok daha uygun ve tesirli bir yoldur.