Yürümek, adım saymak ve spor yapmaktan çok daha fazlası; bu aksiyonun bir derinliği, manası, felsefi bir tarafı, arayışa denk gelen bir boyutu ve tutum almayla ilgili bir yanı var. Rebecca Solnit’in “bedenin ve zihnin dünya tarafından meşgul edilmediği bir eylem” diye tanımladığı yürüyüş, bazen tam da bu meşguliyeti içerebiliyor.
Şair Gary Snyder’a nazaran yürümek, “doğaya ve yabana saygı” manasına gelirken Henry David Thoreau ise bu aksiyonu, “kişinin içindeki yabana hakikat seyahati” olarak tanımlıyor. Benliği güçlendiren, kimi anlarda ise atıllaştıran yürüyüş, vakit ve yerden uzaklaşma sayılabileceği üzere bu ikisinin merkezine hareket halini de alabiliyor.
Frédéric Gros, yürüyüşü bu bağlamda benliğin engebelere aidiyetini ortaya çıkaran edim diye niteliyor. Gros’a nazaran kişi, yürürken kalabalıklar içinde yolunu buluyor bazen de kalabalıkları yararak ilerliyor.
Kutup noktalarına ve Everest Dağı’nın tepesine çıkan birinci kaşif olan Norveçli Erling Kagge, medeniyeti ve moderniteyi sorguladığı yürüyüşlerinin, içindeyken dünyayı dışarıda bırakma manası taşıdığını söylüyor. Diğer bir deyişle sessizliği ve dinginliği arayan Kagge, ötelenen tek başınalığa ve sakinliğe ulaşmayı çabalıyor.
‘Gürültü Çağında Sessizlik’ (Çeviren: Nezihat Bakar-Langeland, Alfa Yayınları, 2020) üzere ‘Yürümek Adım Adım’ da Kagge’nin sorularına cevap bulma uğraşının kâğıda dökülmüş hâli. Kagge, metinlerinde hem edebi bir seyahate çıkıyor hem de onca tecrübesine karşın hâlâ yürümeyi öğrendiğini açıklıyor.
PAZARLANAN SESSİZLİĞE KARŞI SÜKÛNET
Kagge, “Yürüme sayesinde bugün olduğumuz varlıklar haline geldik, bizi biz yapan şey yürümek; hasebiyle yürümeyi bıraktığımızda muhtemelen diğer bir şeye dönüşeceğiz” diyor. Muharrire nazaran hayatımızda öğrendiğimiz “en tehlikeli iş” yürümek. Keşfetmek, kişiliğin oluşumu ve bulmak için hareket etmek de daima bununla temaslı. İnsanı Homo Sapiens’e dönüştüren şey bu aslında: Yürüyen, ateş yakan, yemek yapan ve sonra da lisanı öğrenen insan… Kagge, yürüyüş-dil teması kuruyor bu babta: “Hayat tek bir uzun yürüyüştür. İnsanların oluşturduğu lisanlar bu fikri yansıtır.”
Acı çekerken, memnunken, çelişkiye fikir ve arananlar bulunduğunda “dünyanın sonuna kadar yürüyor” insan. İç ve dış sessizliğe ulaşmaya çabalayan Kagge, yürüyüşün ömrü uzattığını, hafızayı sertleştirdiğini, tansiyonu düşürdüğünü ve bağışıklığı güçlendirdiğini anlatıyor.
Yürümek Adım Adım, Erling Kagge, Çeviren: Oğuz Tecimen, 144 syf., Kolektif Kitap, 2023.Kagge’nin anlattıkları, özgürlüğün ayak izlerini getiriyor karşımıza; yavaş hareket edilen, dünyanın beşere daha hafif ve sakin geldiği, herkesin ve her şeyin unutulduğu anları hatırlatıyor. Pazarlanan sessizlik yerine durup düşünmeye fırsat veren sükûneti, adımsayarlar ve akıllı telefon uygulamalarıyla kapitalizmin ağına düşürülen hareket yerine, bakıp görmeyi ve anlamayı sağlayan; vakti esnetip genişleten ve yeri büyüten yürüyüşü koyuyor: “Google Haritalar uygulamasını kullandığımda bulunduğum yeri hep biliyorum, birçok vakit etrafımdan çok ekrana bakıyorum. Lakin telefonumu konutta bıraktığımda, başımı kaldırıp önüme bakmak zorunda kaldığımda, bütün mevcudiyetimle anın içinde oluyorum. Dünya genişliyor. Aniden mahalleyi, kenti, ormanı tanımaya başlıyorum.”
Kagge, yürürken izlemeye odaklanıyor; kutup dairelerinde, kentlerde ve dağlarda gözleri daima açık. “Yavaşlık ve hatırlama, sürat ve unutma ortasındaki zımnî ilişkiyi” kavrayıp ayaklarının harita çizmesine müsaade verirken ülkü hız diye bir şey olmadığını bir sefer daha fark ediyor.
‘OTURMAK İKTİDARLARIN ÇIKARLARINA UYGUNDUR’
Yürümenin ve yürüme biçiminin, kişinin karakterine dair ipuçları verdiğini söyleyen Kagge, “yürüyüşünüz palavra söylemez” diyor. Müellife nazaran insanın bütün varlığıyla düşünmesi manasına gelen bu aksiyon, dünyayı bilmek için kapılar açıyor.
Kagge, hareketsizliğe karşı sokak filozoflarının (Sokrates’in, Kierkegaard’un, Diogenes ve Hippokrates’in) yürüyüşlerini hatırlatırken Thoreau’nun ve Einstein’ın sorun çözmek için çıktığı yürüyüşlerde berraklaşan zihinlerine atıf yapıyor. Öte yandan, oturmanın ve yürümenin politikliğini anımsatırken vaktimizi eleştiriyor: “Modern dünya olabildiğince çok oturacağımız halde tasarlanmıştır. Oturmayı savunan pek çok argüman var. Oturmak iktidarların çıkarlarına uygundur; oturup çalışarak daima gayri safi ulusal hasılaya katkıda bulunmamızı isterler. Ayrıyeten şirketlerin işine gelen bir şeydir; olabildiğince çok tüketmemizi, tüketmediğimizde dinlenmemizi isterler. Fizikî hareketlerimiz kısa ve verimli olmalıdır. (…) Oturduğumuz sürece hükümetlerin ve toplumların bizi denetim etmesi kolaylaşıyor. Bununla birlikte, oturduğu yerden kalkıp olayların akışını değiştirenlerin kıssalarıyla dolu tarih.”
Kagge, gerek kutup dairelerinde yürürken gerek Everest Dağı’na tırmanırken işi kolaylaştıran teknik yardım imkânlarını bir kenara bırakıp acı çektiğini ve pek çok zahmete katlandığını not ediyor. Öbür bir deyişle yüzeysellik yerine derinliği seçiyor; konforunu en aza indirip hayatı ve dünyanın sunduklarını hissetmeye yöneliyor. Yürüyerek küçük şeylerden keyif almayı ve sıradan zevklerin tadını çıkarmayı öğreniyor. Diğerlerine bağlı olmamanın, geçmiş ve geleceği kıymetsiz kılmanın hoşluğunun ayırdına varırken zihninde tasalar uyanınca “oturarak geçen hayat somutluğunu kaybeder” diyor.
Kagge için yürümenin problemlerden kurtulma üzere pragmatik bir tarafı var. Yalnızca bu değil elbette; muharrir, anlattığı öykülerle ve yaşadıklarından hareketle yürümenin, insanı yol ayrımlarıyla karşılaştırdığını, dünyadan uzaklaşmasını sağlayarak huzurlu kıldığını ya da zihnini çalıştırarak meselelerin ortasına atabildiğini de söylüyor.
Kagge’ye nazaran yürüyüş, çıkış ve varış noktalarının ötesinde bir süreç. Ne kadar uzaklık kat edildiği ya da kaldığı değil, yürüyüşün kendisi ve yürürken düşündüklerimiz değerli. ‘Yürümek Adım Adım’ da Kagge’nin bu düşünme sürecinin bir eseri; yürüyüş üzerine bir düşünme kitabı. Öteki bir deyişle muharririn, “hedefe varsanız da sonraki gün yürümeye devam edersiniz; yürüyüş bir ömür sürebilir” dediği, yürümenin ideolojisine dair metinler bütünü.