Türkiye, siyasi açıdan epeyce hareketli, birincilerin ve değerli değişimlerin yaşandığı bir yılı geride bırakıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kazandığı Mayıs seçimleri, seçim mağlubiyeti sonrası muhalefet ittifakının dağılması ve Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) birinci defa bir kurultayda önderin değişmesi, 2023 yılına damga vuran değerli siyasi gelişmeler olarak tarihe geçti. 2024’te ise siyasetin ana gündemi 31 Mart’ta yapılacak lokal seçimler olacak.
6 Şubat 2023’te meydana gelen ve 50 binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine, yüz binlerce insanın anılarını ve acılarını yanlarına alarak mecburî olarak göç etmesine neden olan Kahramanmaraş merkezli zelzeleler 2023’te siyasetin de, ülkenin de gündemini tümüyle değiştirdi.
Depremden etkilenen vilayetlerde seçimlerin yapılıp yapılmayacağı tartışması yaşansa da, Yüksek Seçim Konseyi (YSK) bu vilayetlerde seçimlerin yapılabileceği istikametinde karar verdi.
18 Haziran 2023’de yapılması gereken Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimi tarihinin öne çekilmesinde ise cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cinse kalması halinde Kurban Bayramı tatiline denk gelecek olması tesirli oldu. Erdoğan’ın seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılmasına ait kararı 10 Mart’ta Resmi Gazete’de yayımlandı.
Altılı Masa’da aday krizi: Akşener evvel masadan kalktı, sonra geri döndü
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem için oluşturulan Altılı Masa’da yer alan siyasi partiler, seçim ittifakı kararı aldı. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), UYGUN Parti, Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’den oluşan altı siyasi parti, Millet İttifakı olarak ortak cumhurbaşkanı adayı çıkarma ve parlamento seçimlerinde ittifak yapma kararı aldı.
İttifakta birinci kriz “kazanacak aday” tartışması nedeniyle yaşandı. CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığına karşı çıkan YETERLİ Parti Genel Lideri Meral Akşener 3 Mart’taki Genel Yönetim Konseyi (GİK) toplantısı sonrası, “Geldiğimiz noktada UYGUN Parti bir kıskaca alınmış, dayatmaya mecbur bırakılmış, vefatla sıtma ortasında tercihe zorlanmıştır ve elbette buna boyun eğmeyecektir” diyerek masadan kalktı.
Altılı Masa’yı “kumar masasına” benzeten Akşener, Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş ve İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu’na da “Milletimiz sizleri sevdi, bağrına bastı ve bugün de çok kritik bir kırılmanın eşiğinde sizi vazifeye çağırıyor” kelamlarıyla adaylık daveti yaptı. İki belediye lideri, Kılıçdaroğlu’nun iradesi dışında hareket etmeyeceklerini belirterek, bu davete olumsuz karşılık verdi.
Ancak “bitti” denilen ittifakın devamı için art kapı diplomasisi yürütüldü, iki belediye lideri Akşener ve Kılıçdaroğlu ile görüşmeler yaptı. İmamoğlu ve Yavaş’ın, seçimin kazanılması halinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı olmaları şartıyla Akşener 6 Mart’ta masaya döndü.
Kılçdaroğlu, birinci sefer Erdoğan’a karşı Cumhurbaşkanı adayı oldu
Akşener’in, iki belediye liderinin Cumhurbaşkanı Yardımcısı olması şartıyla “vetosunu” kaldırmasının akabinde, CHP önderi Kılıçdaroğlu, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı oldu.
Yavaş ve İmamoğlu’nun yanı sıra, beş siyasi partinin genel liderinin Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacakları duyuruldu. Birtakım parti yöneticileri de “kabinede yer alacakları için” milletvekili adayı olmadı yahut aday gösterilmedi.
HDP genel seçime girmedi, Emek ve Özgürlük İttifakı cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’nu destekledi
Hakkındaki kapatma davası nedeniyle Halkların Demokratik Partisi (HDP) seçimlere girmeme kararı aldı.
HDP’liler Yeşil Sol Parti (YSP) çatısı altında seçime girdi.
YSP’nin başını çektiği Emek ve Özgürlük İttifakı, parlamento seçimlerine kendi adaylarıyla gitti lakin cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’nu destekleme kararı aldı.
Erdoğan, Cumhur İttifakı’nı genişletti
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise gitgide derinleşen ekonomik meseleler nedeniyle, 21 yıllık iktidarının en sıkıntı şartlarında seçime gidiyordu. Muhalefet, Kılıçdaroğlu’na takviye veren yelpazenin genişlemesi nedeniyle moral üstünlükle seçime hazırlanırken, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) cephesinde birinci sefer “seçimin kaybedilme ihtimali” konuşulmaya başlandı.
Cumhur İttifakı bu noktada Yeşil Sol Parti’nin Kılıçdaroğlu’na dayanak vermesini, “beka söylemi” ve “muhalefeti terörle işbirliği içinde göstermeye” dönük seçim stratejisini devreye soktu.
Erdoğan ayrıyeten, evvelki seçimlerde Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Büyük Birlik Partisi (BBP) ile yaptığı Cumhur İttifakı’nı, Tekrar Refah Partisi (YRP) Demokratik Sol Parti (DSP) ve Hür Dava Partisi (HÜDA PAR) ile genişletti.
Muharrem İnce cumhurbaşkanlığı yarışından çekildi
Milliyetçi ve göçmen aykırısı telaffuzuyla öne çıkan Ümit Özdağ’ın genel lideri olduğu Zafer Partisi, eski MHP milletvekili Sinan Oğan’ı küçük birtakım partilerle oluşturduğu CET İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olarak ilan etti.
CHP’den ayrılarak Memleket Partisi’ni kuran Muharrem İnce de partisinin cumhurbaşkanı adayı oldu ve Yüksek Seçim Konseyi, 31 Mart’ta dört adayın ismini ilan etti.
Bu süreçte İnce hakkında, düzmece seks kasetleri toplumsal medyaya düştü. Muhalefete “seçim kaybettiren isim” olacağı tarafında tenkitler alan İnce, baskılara dayanamayarak, seçime üç gün kala adaylıktan çekildi.
14 Mayıs seçimleri: Muhalefet umduğunu bulamadı, Erdoğan birinci kere birinci tıpta kazanamadı
14 Mayıs seçiminin sonucu, iktidar için de muhalefet için de sürpriz oldu. Cumhurbaşkanlığı seçiminde oyların Erdoğan yüzde 49,5’ini, Kılıçdaroğlu ise yüzde 44,9’unu aldı. “Yüzde 50 artı 1” şartı nedeniyle cumhurbaşkanlığı seçimi birinci defa ikinci tipe kaldı.
Seçimin sürprizi ise yüzde 5,4 oy alan CET İttifakı’nın adayı Sinan Oğan oldu.
Milletvekili seçiminde ise Cumhur İttifakı Meclis’te çoğunluğu sağladı.
Kılıçdaroğlu ve Özdağ’ın ‘gizli protokolü’ yetmedi, Erdoğan tekrar cumhurbaşkanı seçildi
Cumhurbaşkanlığı seçiminin birinci çeşidinde hayal kırıklığı yaşayan Kılıçdaroğlu, ikinci çeşit öncesi strateji değişikliğine gitti. İktidarın “Muhalefet terörle yan yana, işbirliği yapıyor” propagandasının seçmenin başını karıştırdığını düşünen Kılıçdaroğlu, ikinci tıpta milliyetçi bir söyleme yönelme kararı aldı.
Seçimin kritik olduğunu gören Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Kılıçdaroğlu, CET İttifakı’nın dayanağını almak için harekete geçti. İttifakın adayı Sinan Oğan, Cumhur İttifakı’na dayanak açıklarken, Zafer Partisi Genel Lideri Ümit Özdağ ortalarında kayyum sisteminin devamını da öngören “ittifak protokolü” imzalanması şartını getirdi. Özdağ’ın teklifini kabul eden Kılıçdaroğlu’nun, İçişleri dahil üç bakanlığın Zafer Partisi’ne verilmesini de içeren “gizli protokol” imzaladığı ortaya çıktı.
28 Mayıs’ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipinde Erdoğan, oyların yüzde 52,18’ini alarak bir kere daha cumhurbaşkanı seçildi. Kılıçdaroğlu’nun oy oranı ise 47,82’de kaldı.
Muhalefet, büyük umutlarla girdiği seçimi bir defa daha kaybetti. 28 Mayıs, Millet İttifakı için sonun başlangıcı oldu.
Hakan Fidan, Ali Yerlikaya ve Mehmet Şimşek kabinede
Kaynak: Cumhurbaşkanlığı
Hükümetteki iki bakan dışındaki tüm isimlerin milletvekili seçilmesi nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan kabinesinde kapsamlı değişikliğe gitti. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca ile Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy dışındaki bakanlar değişti.
2015’ten bu yana MİT Başkanlığı vazifesini yürüten Hakan Fidan, Dışişleri Bakanı olarak kabinede yer aldı. Cevdet Yılmaz Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Ali Yerlikaya İçişleri Bakanı, Mehmet Şimşek de Hazine ve Maliye Bakanı oldu.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ise Fidan’dan boşalan MİT Başkanlığı’na atandı.
İmamoğlu’nun değişim hareketi, CHP’de genel liderin değişmesiyle sonuçlandı
Seçim mağlubiyetinin akabinde CHP’de iç tartışma başladı. İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Lideri Ekrem İmamoğlu, genel lider dahil partide esaslı değişim çıkışı yaptı. Seçim sonrası Merkez İdare Kurulu’nu (MYK) değiştiren Kılıçdaroğlu, “gemiyi inançlı limana yaklaştırma” gerekçesiyle, genel başkanlıktan istifa etmeyeceğini duyurdu ve İmamoğlu’nu bir kere daha İBB Lider Adayı olarak açıkladı.
İmamoğlu da tercihini İstanbul’dan yana yapınca, “kendisine misyon düşmesi halinde vazifeden kaçmayacağını” açıklayan Küme Lideri Özgür Özel’in genel lider adaylığı için önü açıldı.
CHP’nin 4-5 Kasım’da yapılan 38. Olağan Kurultayı’nda ise Özgür Özel, parti tarihinde birinci kere genel lideri kurultayda yenen isim olarak partinin yeni genel lideri oldu.
Millet İttifakı dağıldı, YETERLİ Parti mahallî seçimlere ‘hür ve müstakil’ girme kararı aldı
Seçim mağlubiyetinden Kılıçdaroğlu ve CHP’yi sorumlu tutan UYGUN Parti, Millet İttifakı’nın dağıldığını duyurdu. Seçimlerin çabucak akabinde Olağan Kongresi’ni toplayan GÜZEL Parti Genel Lideri Meral Akşener, bundan sonra “tek başına yürüyeceklerini” ilan etti. Akşener, 26 Ağustos’ta Afyonkarahisar’daki mitingde de lokal seçimlere kendi adaylarıyla gireceklerinin iletisini verdi.
CHP birinci başta açıklamaları “el yükseltme” atılımı olarak yorumladı. O periyot CHP Genel Lider Adayı olan Özgür Özel de, seçilmesi halinde Akşener’in kapısını çalacağını söyledi. Fakat YETERLİ Parti’de GİK, 13 Eylül’de 81 vilayette seçime kendi adaylarıyla girme kararı aldı.
CHP Genel Lideri seçilen Özgür Özel, 30 Kasım’da Akşener’i ziyaret ederek, lokal seçimlerde işbirliği yapılmasını önerdi. Lakin Özel’in teklifini görüşen UYGUN Parti’de GİK seçimlere “hür ve müstakil girme” kararını değiştirmeyince, CHP ile ittifak mümkünlüğü gündemden kalktı.
İYİ Parti’de istifalar
İYİ Parti idaresinin “kendi adaylarıyla seçime girme kararı” sonrası kimi milletvekilleri, parti yöneticileri ve GİK üyeleri, en azından Ankara ve İstanbul’da mahallî seçimlerde ittifak yapılması gerektiğini savunarak partiden istifa etti.
İYİ Parti’de iç tartışma yalnızca ittifak konusunda yaşanmadı. Genel Lider Akşener’in akrabası da olan Sakarya Miletvekili Ümit Dikbayır, Akşener ailesinin ve Akşeber’in özel kalem müdürü Esma Bekar’ın banka hesaplarını yasa dışı yollardan incelettiği argümanı ile başlayan tartışmalar nedeniyle partiden ihraç edildi.
AKP ile seçim ittifakını savunan Eskişehir Milletvekili Nebi Hatipoğlu istifa edip bu partiye katılırken, Ankara Milletvekili Adnan Beker de partiyle yollarını ayırdı. Mansur Yavaş’a takviye açıklayan Ankara Milletvekili Yüksel Aslan, İBB Lideri İmamoğlu’na takviye açıklayan İBB DÜZGÜN Parti Küme Başkanvekili İbrahim Özkan ile yedi belediye meclisi üyesi de DÜZGÜN Parti’den istifa etti.
HDP’den DEM Parti’ye
HDP hakkındaki kapatma davası nedeniyle bu partiden ayrılanlar Yeşil Sol Parti çatısı altında yola devam kararı aldı. 15 Ekim’de yapılan 4. Olağan Kongre’de partinin hem eş liderleri, hem de ismi değiştirildi.
Kongre’de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP) ismini alan partinin yeni eş genel liderleri ise Siirt Milletvekili Tuncer Bakırhan ile Adana Milletvekili Tülay Hatimoğulları oldu. Yargıtay, eski partilerden Halkın Demokrasi Partisi’nin (HADEP) ismini çağrıştırdığı gerekçesiyle partinin HEDEP kısaltmasını kullanamayacağı istikametinde karar alınca, partinin kısaltılmış ismi bu sefer DEM Parti oldu.
Erdoğan, harikulâde kongrede AKP idaresini yeniledi
Mayıs seçimlerinin çabucak akabinde mahallî seçim çalışmalarını süratle başlatacağını duyuran Cumhurbaşkanı Erdoğan, AKP takımlarını yenilemek için inanılmaz kongre kararı aldı. AKP’nin 7 Ekim’de yapılan 4. İnanılmaz Kongresi’nde Erdoğan tekrar genel lider seçilirken, Merkez Karar ve İdare Kurulu’nda (MKYK) kapsamlı değişikliğe gidildi.
Erdoğan, parti vitrini olarak da nitelendiririlen Merkez İdare Kurulu’nda (MYK) ise hudutlu değişiklik yaptı. Uzun yıllardır Erdoğan hükümetlerinde bakan, Başbakan, TBMM Lideri, Genel Başkanvekili olarak vazife alan Binali Yıldırım, liste dışı kaldı.
Yargı krizi: Can Atalay, AYM’nin iki hak ihlali kararına karşın cezaevinde
25 Nisan 2022’de tutuklanan avukat Can Atalay, 14 Mayıs’ta Türkiye Emekçi Partisi’nden (TİP) Hatay Milletvekili seçildi. Lakin Atalay tahliye edilmeyince, TBMM bir defa daha yeni yasama devrine “tutuklu milletvekili” gölgesinde başladı.
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin “hükümetin ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım” cürmünden 18 yıl mahpus cezasına çarptırdığı Atalay, milletvekili seçilmesinin akabinde mazbatasını aldı, tahliye talebinde bulundu. Yargıtay’ın tahliye talebini reddetmesi üzerine Atalay, “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlâl edildiği” gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurdu.
AYM, 25 Ekim’de 5’e karşı 9 oyla hak ihlalini yerinde gördü ve yine yargılanarak tahliye edilmesi için belgeyi 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Mahkeme ise Atalay için karar verildiği gerekçesiyle belgenin Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdi. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 8 Kasım’ta, örneğine rastlanmayan bir karar aldı. AYM kararına uyulmaması gerektiğini savunan Daire, AYM üyeleri hakkında da hata duyurusunda bulundu.
Bunun üzerine Atalay’ın avukatları ikinci defa AYM’ye hak ihlali başvurusu yaptı. AYM, 21 Aralık’ta ikinci sefer Atalay evrakında hak ihlali kararı verdi. AYM’nin gerekçeli kararını açıklamasının akabinde 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ikinci kere belgeyi Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdi. Yargı organları ortasındaki kriz nedeniyle, Atalay, yeni yıla da cezaevinde girecek.
Yerel seçimde ittifakların durumu ne olacak?
2017’den bu yana referandum ve lokal seçimlerin gündemi belirlediği Türkiye’de Mayıs seçimlerinden 10 ay sonra bu defa 31 Mart 2024’de lokal seçimler yapılacak.
AKP ve MHP, evvelki seçimlerdeki ittifakı mahallî seçimlere de taşıma kararı aldı. 30 büyükşehirde ortak aday çıkarma kararı alan AKP ve MHP, büyükşehir statüsünde olmayan 22 vilayette ise kendi adaylarıyla yarışacak. 26 vilayette ise tekrar ortak adaylarla seçime girilecek.
Muhalefet cephesinde ise kapsamlı bir ittifak beklenmiyor. GÜZEL Parti’den seçim işbirliği için olumlu karşılık alamayan CHP, DEM Parti’nin de nabzını yokluyor. Evvelki seçimlerin bilakis, Batı vilayetlerinde de aday çıkarma kararı alan DEM Parti ise lokal seviyede işbirliklerine kapıları kapatmamakla birlikte, Batı’da güçlü oldukları kimi yerlerde kendilerine takviye verilmesini istiyor.
CHP’nin Mayıs seçimlerinde ittifak yaptığı DEVA Partisi ile Meclis’te ortak küme kuran Saadet ve Gelecek Partisi kendi adaylarıyla mahallî seçimlere girmeye hazırlanıyor.
Yerel seçimler, kuruldukları tarihten bu yana hiçbir seçime tek başına katılmayan kimi muhalefet partiler ve önderlerinin siyasi hayatlarını sürdürmeleri konusunda kıymetli bir imtihan olacak. UYGUN Parti, DEVA Partisi, Gelecek Partisi, kendi deyişleriyle birinci kere “seçmenin terazisinde” tartılacak.
İYİ Parti’nin mahallî seçimlerden başarılı çıkması halinde, Akşener 2028’deki cumhurbaşkanlığı seçiminin değerli bir aktörü olabilir. Lakin seçimlerden kayıpla çıkması ve CHP’nin elindeki Ankara, İstanbul başta olmak üzere 2019’da kazanılan birtakım belediyelerin kaybedilmesi halinde, UYGUN Parti’de genel başkanlık değişimine gidebilecek iç tartışmalar başlayabilir.
Seçim sonuçları CHP’de istikrarları değiştirebilir
Mayıs seçimlerinde umduğunu bulamayan CHP, genel lider ve idare değişikliği sonrası, seçmeninin tekrar sandıkla barışmasını umuyor. Kurumsal işbirliği mümkünlüğünün zayıflaması nedeniyle CHP, “sağduyulu seçmenin”, sandık ittifakı ile başta Ankara ve İstanbul olmak üzere elindeki büyükşehir belediyelerini tekrar kazanma hesabı yapıyor.
Ancak İstanbul, Adana, Antalya, Mersin üzere vilayetlerde 2019 muvaffakiyetinin yakalanamaması halinde CHP’de tekrar bir iç tartışmanın başlaması sürpriz olmayacak.
Siyasi kulislerde, İmamoğlu’nun İstanbul’da seçimi kazanamaması ve eldeki büyükşehir idarelerinin kaybedilmesi halinde CHP’de seçim sonrası “olağanüstü kurultay” tartışmasını başlaması yüksek mümkünlük olarak görülüyor. Kılıçdaroğlu’nun da, kendisi aday olmasa bile, bu türlü bir başarısızlık durumunda kendisine yakın isimleri genel lider adayı olarak alana sürebileceğine dikkat çekiliyor.
Seçimsiz periyodun tartışması yeni anayasa olabilir
31 Mart’ta yapılacak seçimlerden sonra Türkiye için, aksi bir karar alınmazsa, yaklaşık dört yıllık bir “seçimsizlik dönemi” kelam konusu olacak. Bu süreçte, bir müddettir yeni anayasa davetinde bulunan ve son olarak cumhurbaşkanı seçilme çoğunluğunun, “50 artı 1 yerine 40 artı 1’e çekilmesi” için nabız yoklayan AKP’nin yeni anayasa tartışmasını tekrar gündeme getirebileceği belirtiliyor.
AKP ve MHP’nin başını çektiği Cumhur İttifakı’nın hala TBMM’de anayasa değişikliği için kâfi çoğunluğu bulunmuyor. Lakin mahallî seçim sonuçlarının, parlamentodaki istikrarları de değiştirebileceği yorumları yapılıyor. Seçimlerde varlık gösterememeleri halinde; GÜZEL Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi’nden kopmalar yaşanabilmesi yahut bu partilerle anayasa için uzlaşma sağlanması da ihtimal dahilinde görülüyor.