Kurumlar Vergisi Kanunun (KVK) 5/1-a hususundan kelam ediyorum.
Maddeye nazaran, temel işi taşınmaz ve iştirak paylarının ticareti olmayan şirketlerin; (1) bu değerleri iki tam yıl müddetle kurumun aktifinde tutmaları, (2) elde edilen karın istisnadan yararlanan kısmının, pasifte özel bir fon hesabına almaları ve (3) satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar fon hesabında tutmaları halinde; taşınmazların satışından doğan yararın yarısı, iştirak paylarının satışından doğan karın ise yüzde 75’i vergi dışı tutuluyor.
Taşınmaz ticareti ile uğraşan mükellefler ise, faaliyetlerinin yürütülmesine tahsis ettikleri yani ticarete mevzu olmayan taşınmazların satışından elde ettikleri karlar istikametinden istisnadan faydalanıyor.
KVK’nın, “dar mükellefler” olarak tanımladığı kanunu ve iş merkezi yurt dışında olan şirketler de bu istisnadan yararlanıyor.
MADDEDE SAYILAN ŞARTLAR İSE BİÇİMSEL VE GÖSTERMELİK
Şartlardan biri olan taşınmazın en az iki yıl müddetle etkinde tutulma ile devir suratı düşürülmek istenmiş lakin bu mühlet taşınmazın yahut iştirak payının değerinin artması tarafından de bir fonksiyon görebilir. Yararın beş yıl boyunca işletmeden çekilmemesi kuralının, vergi dairesini kar dağıtımına bağlı vergilendirmede mahrum kılmak üzere bir tarafı var. Kaldı ki taşınmaz satışından elde edilen bedelin tamamı değil, sağlanan karın pasifte özel bir fon hesabına alınması kar dışındaki meblağın tekrar taşınmaz ticaretine yönelmesini sağlayabilir. Yani işlem sayısı istisnadan faydalanmanın önünde bir mani teşkil etmiyor.
VERGİYE TABİ TUTULAN FİYATI İSE HEM DE TAŞINMAZ ALIMI ŞARTIYLA VERGİ DIŞI TUTAN ÖTEKİ BİR HUSUS VAR
Satıştan sağlanan karın vergiye tabi tutulan kısmını üç yıl mühletle vergi dışı tutan diğer bir istisna var. Uygulamada “Yenileme fonu” olarak bilinen Vergi Yol Kanunun 328’inci unsuru bu fonksiyonu görüyor. Hususa nazaran taşınmazın yahut iştirak payının yenilenmesi yahut emsal mahiyetteki bir iktisadi değerin iktisabı, işin niteliğine nazaran zarurî bulunur yahut bu konuda işletmeyi yönetim edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan doğan kâr, satışın yapıldığı tarihi takip eden üçüncü takvim yılının sonuna kadar pasifte süreksiz bir hesapta tutularak vergi dışı tutuluyor.
TAŞINMAZLAR EN GENİŞ MANADA SAYILMIŞ
Taşınmazın niteliği, faaliyet mevzusuyla ilgisi vb. üzere rastgele bir özelliği önemsenmeksizin arazi, kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız kısımların tamamı istisnadan yararlanabiliyor. Cins tashihi çeşitli nedenler yapılamayanlar satışı sırasında yapılmış olmasıyla faydalanıyor. Organize sanayi bölgeleri tarafından verilen tahsis dokümanına göre satılan bir taşınmazın hakeza satış sırasında tapuya tescili kâfi görülüyor.
Makinelerin sökülmesi gerektiği vakit bina tahrip olacak yahut ziyan görecek ise bu makineler binanın bütünleyici kesimi olarak kabul ediliyor ayrılması halinde istenilen faydayı sağlamayacak makineler de birebir manada istisnadan yararlanıyor. Bunlara örnek olarak transformatörler, kazanlar, tabana raptedilen türbinler sayılmıştır.
Fiili kullanımda fiilen kullanıldığının, yapı inşaatı ruhsatı, yanı sıra vergi dairesi tespiti yahut resmi kurum kayıtlarından birisi ile tevsiki mümkün.
İŞTİRAK PAYLARI DE EN GENİŞ MANADA SAYILMIIŞ
İştirak payları en geniş manada istisna kapsamına alınmış. Bu bağlamda; kurucu senetleri, intifa senetleri, rüçhan hakları ve Kanunun 5/1-a hususu kapsamında istisna çıkarlarına kaynak oluşturan yatırım fonlarının katılma hisselerinin satışından doğan yararların %75’lik kısmı istisnadan yararlanıyor. Holding şirketlerin, aktiflerinde iştirak hedefiyle iktisap edildiği ve elde tutulduğu ispat ve tevsik edilen iştirak paylarının satışından sağlanan kazanlara da istisna uygulanıyor.
GEÇİCİ HUSUSKEN TEMEL OLDU
Bu istisna birinci olarak 1984 yılında süreksiz bir unsur ile geldi. O günden beri, bir müddet süreksiz unsurlarla mühleti uzatıldı. Sonra kurumlar vergisinin istisnalar başlıklı unsurunun içine alınarak süreklilik kazandırıldı. İlk halinde hem taşınmaz satışlarından hem de iştirak paylarının satışından sağlanan karların tamamı vergi dışı tutuluyordu. Taşınmazlar için bu oran bir orta %75’e indirildi, şimdilerde %50 olarak uygulanmakta.
EK VERGİYE TABİ TUTULDU
7440 sayılı Kanunun 10/27’nci unsuru ile ek vergi getirilenlerden biri de taşınmaz ve iştirak paylarının satışından sağlanan yararlar oldu. Unsura nazaran 2022 yılına ait verilen kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilmek suretiyle, tespit olunan matrahlar üzerinden %10 oranında ek vergi hesaplanması gerekiyor.
GEREKÇESİYLE AYKIRI FONKSİYON GÖRÜYOR
İstisnanın, “kurumların bağlı bedellerinin ekonomik faaliyetlerde daha faal bir halde kullanılmasına olanak sağlanması ve kurumların mali bünyelerinin güçlendirilmesidir.” Halinde çok hoş yazılmış bir münasebeti var ancak pratikte bu istisna, şirketlerin kaynaklarını üretim ve temel faaliyetlerinden koparıp taşınmaz alımına yöneltmek üzere bir fonksiyon görüyor.
Yusuf İleri
Odatv.com