Yaz mevsiminin başlamasıyla birlikte büyük kentlerde tiyatro dönemi kapanırken, kimi oyuncular için tatil şimdi başlamadı. Onlar son hız turnelere çıktılar. Böylelikle kıyı bölgelerindeki seyirciler için tiyatro dönemi hala devam ediyor. Eski ustalar turneleri iki sebeple çok önemserlerdi; oyunlarını Anadolu’nun her köşesine götürebilmek ve kazanılan paralar ile ömürlerini devam ettirebilmek. Tabi o vakitler televizyona ya da dijitale iş yaparak para kazanmak yoktu. Gerçi turnelerin devam ediyor olması hala klâsik sebepleri barındırıyor üzere.
Ekonomik krizin derinleştiği toplumumuzda, insanlığın ilkel periyoduna ışınlanmışcasına karın doyurma, barınma ve üremeye inen beklentilerimizi elbette kabul etmiyoruz. Başta fikir hürriyeti ve özgürlükler olmak üzere çok sayıda demokratik hakkımızla birlikte kültürel alanda da insan üzere hayat dileğimiz devam ediyor. Bazen bu yazılarımı yazarken beni duyarsız olmakla itham edersiniz diye tasa etsem mevcut durumun sorumlusu ben eğilim. O sebeple siyasetçilerin bizi boğduğu sığ dünyalardan çıkıp birlikte nefes alalım istiyorum.
Kültürel dönüşümleri canlı metabolizmaya benzetirim. Zira tüketim alışkanlıklarındaki değişimlere ayak uydururken günün sonunda en ilkel olanın en vazgeçilmez olduğu sonucuna varıyoruz. Ne mi demek istiyorum? Mesela en sağlıklı beslenmenin nasıl olması gerektiğini ararken dönüp dolaşıp avcı-toplayıcı devirdeki soydaşlarımızın beslenmesine yakın yolların daha gerçek olduğuna ikna oluyoruz. Bakın bunu tiyatroya nasıl bağlayacağım; yaz ayları geldiğinde amfi tiyatrolarda oyunlar seyretmek, konserler dinlemek bize düzgün geliyor. Antik Yunan’a uzandığımızda karşımıza çıkan bu seyir alanı, avcı toplayıcı periyodun beslenmesi üzere geliyor bana; ilkel lakin yanlışsız. Teknik imkanları günümüz sahnelerine kıyasla daha kısıtlı olan açık hava tiyatroları öbür yandan çok sayıda seyirciye ulaşma imkânı veriyor. Akustik sorunu daha az fakat dışarıdan gelen uyaranlara açık. Şenlikleri ve ödenekli işleri başka bir parantezde tutarak turneler için en avantajlı oyunlar az oyunculu, minimalist dekorlu, tekniğe ihtiyaç duymayanlar. Fazla teknolojik, büyük dekorları olan oyunlar, yapım boyutundaki dev işler ise maliyet açısından da seyir keyfi açısından da yerinde ağır olmaya devam ediyor.
Yaz tatilinde müsaade günleri sonlu olanlar için elbette çok daha eğlenceli seçenekler var ve tiyatro onlar için cazip bir gece aktifliği olmayabilir. Kaldı ki geçen hafta Muhsin Ertuğrul’un kelamları kulağımızda küpeyken “Tiyatro cümbüş yeri değil, büyüklerin mektebidir” benim bu cümleyi kurmam biraz ayıp oldu. Neyse demek istediğim bu turnelerde daha çok maksat kitlenin yaz uzunluğu tatilci olan yazlıkçılar ve o bölgelerde yerleşik yaşayanlar olması.
Özellikle pandemi periyodu ve sonrasında ekonomik sıkıntıların ağırlaşmasıyla çıkış yolu arayan büyük kentlilerin tercih ettiği kıyı bölgelerinin yarattığı nüfus değişikliği gereksinimleri da farklılaştırdı. Birden fazla bölgede sinema salonu bile yokken pandeminin bitişiyle toplumsallaşmak isteyen beşerler için kültürel meseleler başladı. Bu gölgeleri keşfeden sanatkarlar atölyeler kurarak sanat üretimini farklı coğrafyalara taşımayı sağladı. Böylelikle bilakis göç diyebileceğimiz bu azınlıklar, o bölgelere farklı kıymetler kazandırmış oldular.
Turnelerin en büyük meşakkatinin salon olduğu malumdur. Birden fazla vakit düğün salonlarında kimi vakit açık hava gazinolarında ya da sinemalarında tiyatro oyunları kendine sahne bulur. Yeterli ihtimal amfi tiyatrolar vardır. Şimdilerde az evvel bahsettiğim farkındalıkların oluşmasıyla sanatkarlarla, kapital sahibi sanat severlerin sinerjisi bir ortaya geliyor ve çok şık, butik eğitim merkezlerini de içinde barındıran sanat kompleksleri açılıyor.
Henüz deneyimleme bahtım olmayan fakat çok sayıda sanatkarın sahne aldığı ya da eğitim verdiği “Urladam” bunlardan sonuncusu. Yıllardır Ayvalık, Gökçeada, Kaz Dağları, Muğla, İzmir, Antalya üzere yerleşim yerlerinde atölyeler ya da şenliklerle tiyatro, müelliflik, müzik, sinema, dans, plastik sanatlar, fotoğraf üzere çok sayıda alanda sanat severler buluşmaktalar. Bu faaliyetleri halkla buluşturabilmek ismine kazandıkları parayı, miras bedeli olacak kolektif işlere harcayan herkese sonsuz şükranlarımı sunuyorum.
Urladam’dan kısaca bahsetmek isterim. Tahminen orada sahne alan oyunları seyretmek, konserleri dinlemek ya da “Başka Sinema”nın sinemalarını izlemek istersiniz. Çeşitli atölyelerde Hekim meslektaşım lakin hepimizin sanatçı kimliğiyle tanıdığı Ercan Kesal ile Semih Kadri Felek’in kuruculuğunu yaptığı bu yerleşkede stant salonu, toplantı salonları, kütüphane, 550 kişilik amfitiyatro ile birlikte kafe, restoran ve konaklama için küçük bir otel var.
Kesal, Urladam için ‘İnsan kıssası olan bir canlıdır. Kıssası olmayan hayatın keyifsiz ve anlamsız olduğunu düşünenlerdeniz. Ne yazık ki kültür ve sanat faaliyetleri değerli işlerdir. Seçkin ve tahminen herkesin rahatça ulaşamayacağı tipten şeylerdir. Biz bu algıyı değiştirmek istiyoruz. Evet, işimiz seçkin ve eşsiz olsun lakin bir yandan sokaktaki insanın da işine yarasın. Ana omurgasını okullaşmak, okul olmak teşkil etsin. Bir hafızanın modülü olsun, kendi öyküsünü kursun. Biz de bunun yaratıcılarından biri olarak gelip geçelim buradan. Biz de buraya gelip bir vakitler kurucusu olduğumuz bu yerde bir atölyeye katılalım. Yurt dışından gelen bir direktörün dinleyicisi olalım. Buradan yapılan bir yayını dinleyelim…’ diyor.
Bayramın bitişiyle bilakis kavimler göçünde meskenine ulaşmayı başaran herkesi tebrik ediyorum. Bu yazım yaz uzunluğu devam edecek tüm açık hava aktiflikleri için küçük bir hatırlatma olarak zihninizde kalsın isterim.