Yeni kısımları merakla beklenen White Lotus, HBO’nun dikkat çeken üretimleri ortasında. Mike White’ın yazıp yönettiği ve TOD’dan izleyebileceğiniz dizi varlıklı Amerikalıların egzotik tatillerini husus alırken birinci dönem Hawaii ikinci dönem Sicilya’da geçen hikayesiyle polisiyeyi politik iğnelemeleriyle iç içe geçiriyor.
*
White Lotus her iki döneminde da emsal bir hatta, belirli bir çatışma üzerinden ilerliyor. Merak uyandırmak için çarpıcı sonuçlarla açılan hikayeler ‘bir hafta öncesi’ne dönerken yaşananlar gizemli ve keyifli bir olay örgüsüyle aktarılıyor. Turistik yerleşimlere hakikat yola çıkmış teknelerde açılan her iki dönem da farklı ailelerin, çiftlerin geçirdikleri tatile, kurdukları alakalara odaklanıyor. Birinci dönemde tekne Hawaii’de olayların geçtiği adaya yanlışsız yola çıkmadan evvel havaalanındaki sahnede uçağa bir cenazenin yerleştirildiğini görüyoruz. Devamında müteveffanın kim olacağını/olduğunu merak ettiğimiz o bir hafta boyunca yaşanan maceraları izliyoruz. İkinci dönemde ise Sicilya’nın hoş bir beldesinde tatilinin son günü denize son bir kez giren genç bayan denizde gördüğü cesetle irkiliyor ve endişeyle kıyıya yüzüyor. White Lotus’ta olayları başlatan karakterler hikayenin de kıymetli kahramanları birebir vakitte. Diziyi değerlendirmeye birinci dönem hikayesini aktararak başlayalım.
‘HUMAİN REMAİNS’: DENİZDE, HAVADA VE KARADA
Hawaii sıcağı, güneş zirvede… Bir teknede tanıyoruz yolcuları. İçlerinden biri ölecek diye düşünüyoruz zira dizi yolcu salonunda hudutlu genç bir adamın hırçın halleri ile açılıyor. Genç adam pencereden bakıyor ‘humain remains’ yazılı tabutu itiyor vazifeliler. İki genç bayan yolcuları şöyle bir tarıyor, kim olabileceklerine, nasıl bir mizaç taşıdıklarına dair varsayımda bulunuyor, ailelerin bağlantı biçimleri hakkında önyargılar paylaşıyorlar. Tatilciler adaya, otellerine hakikat yol alırken otel vazifelileri de onları beklemekte. Müdür (Armond-Murray Bartlett) yüzünde geçersiz nezaketi kurumsal ancak tiril tiril kıyafetiyle dikiliyor, yanında işinin birinci günündeki bir bayan. Bayanın yakasında bir leke… Bu leke ki müdürün gözünden kaçmıyor. Müdür uyarıyor bayanı. Leke çıkmayınca servis tepsisi göğüs hizasına yükseliyor. Bu konforsuz duruş müşterilerin, -tacir riyakarlığıyla tabir edersek: misafirlerin- odalarına yerleşmeleriyle son buluyor. Üç çocuklu (ergen erkek evlat, çokbilmiş kız evlat ve onun arkadaşı) bir aile, annesinin külleriyle çıkagelmiş bir çatlak ve balayında bir çift dönemin kahramanları. Dönem (bir hafta) boyunca bu kahramanların vakit zaman kesişen, çoğunlukla farklı havalardan çalınan böylelikle varlıklı bir görünümün sunulduğu olaylara şahit oluyoruz. Tırmanan tansiyon bahtsız bir olayla son buluyor.
İLK DÖNEMİN ÖZETİ: ‘RENKLİ GERÇEKÇİLİK’ VE NİZAM ELEŞTİRİSİ
Mike White’ın soyadı üzere beyaz çiçeği, başında kavak polenleri esen birinci döneminde dizi dünyasına sıkı bir giriş yapıyor! Müziklerinden politik alt metnine, güçlü çekimlerinden ‘renkli gerçekçiliği’ne tanıdık fakat bir o kadar etkileyici anlatısıyla dikkat çeken üretimde bir ‘zengin düşmanlığı’ da göze çarpıyor. Bu argümanlı ifadeyi açmaya çalışayım. White Lotus’un birinci dönemi kapitalizme eleştirel yaklaşan lakin enikonu ilkel bir güçlü zıtlığında özünü bulan bir çerçevede ilerliyor. Aslında bu tutum sürpriz olarak kıymetlendirilebilir. Parazit üzere stilize bir varlıklı aykırılığı barındıran sinemalar, yeniden Maid üzere gerçekliğe sadık kalarak yoksulluğu betimleyen ‘gösterimci’ diziler ve bağımsız Amerikan sinemasından sistem eleştirisi içeren ‘yergösterici’, bu tarafıyla de kaba imaller izliyoruz ama bunlar fazla betimci veya sembolik kaldıklarından ne antikapitalist bir düzleme yerleşiyor ne de gönülden burjuvaları işaret ediyorlar. Zenginleri bağlantıları bağlamlarında işleseler dahi karikatürize etmekten geri kalmıyorlar. Şuurlu bilinçsiz karikatürize etme tavrı/tuzağı sınıfsal kimliğin ve elbette sınıf savaşının kolay yargılar doğrultusunda örtülmesine/ötelenmesine yol açıyor. White Lotus ise birinci döneminde aktivizm tartışmalarının toprağına saf, sezgisel bir güçlü düşmanlığı ekmeyi başarmış. Yeni dünyanın hassaslıkları ile üçüncü dünyanın kadim sıkıntısını yan yana getirerek provokatif bir çizgi benimsemiş. Şimdi birinci kısımda göbeği burnunda bir bayanın çalışmak zorunda olduğu için durumunu söylememesi bu düşmanlığın da birinci tohumlarını atıyor. Üstelik dizide bu kısım abartılmadan aktarılıyor ve gebe bayan kıssasıyla birlikte geride bırakılıyor.
White Lotus güçlü aykırılığını, geri kalan kısımlarında dört çatışma üzerinden yürütüyor. Balayındaki genç züppe (Shane) iki çatışmanın göbeğinde. Shane (Jake Lacy) bir yandan kendisiyle evlenerek sınıf atlayan karısı üzerinde hakimiyet kuruyor bir yandan da otelin bastırılmış vicdanını temsil eden yöneticisiyle arbedeye tutuşuyor. Birebir anda iki cephede savaşan Shane günün sonunda yoruluyor natürel. Daha derin çatışma ise geniş aileye ayrılmış. Mark-Nicole çifti bayanın ekonomik manada daha baskın olduğu bir çift. Çocukları da bu bağlantının izdüşümünü sunmakta. Kız çocuk (Olivia-Sydney Sweeney) abla olmasının da tesiriyle daha baskın, erkek çocuk (Quinn-Fred Hechinger) ise özgürlüğüne daha düşkün. Bu ailede temel çatışma ise Olivia ile arkadaşı Paula (Brittany O’Grady) ortasında yaşanıyor. Başta yeterli geçinen arkadaşların ortasına vakitle sınıfsal kökenler giriyor. Ergen kıskançlıklarına karışmış kadim gerginlikler giderek derinleşiyor ve kriminal bir boyuta varıyor. Burada dikkat çeken nokta Paula’nın, yoksulluğu etnik kimliği üzerinden ilişkilendirerek sömürü tanımını emperyalizmle bağdaştırması. Mossbacher ailesi yeni hassaslıklar ekseninde gevezelik ederken, sıkıcı ve yorucu bir performans sergileye dururken Paula içinde kin biriktiriyor. Nicole (Connie Britton) gelenekçi hali ve (beyaz) mantıklı refleksleriyle bir manada aileyi ve özel mülkiyeti savunurken Mark (Steve Zahn) daima bir yüzleşme ve kaygı sarmalında yaşıyor. Bu lüksü de elbet sınıfının ona sunduğu konfora borçlu. Mark’ta gördüğümüz atalet, kanser olduğunu sanma, babasının eşcinselliğiyle hesaplaşma üzere içsel ıstıraplar eşini fizikî bir tehlikeden savunduğunda ortadan kalkıyor. En azından çiftin aylar sonra sevişmesini bu özgürleşmeye yorabiliyoruz. Mark, bu istikametiyle ‘aptal zengin’i canlandırıyor. Aslında cin gibi! Her şeyin farkında fakat uyanmak hem zahmetli hem işine gelmiyor. Son çatışma ise varsıl-yoksul tansiyonunun teorik bir yansıması. Çatlak güçlü Tanya (Jennifer Coolidge), tatilinin birinci gününde masaj yapıp kendisini rahatlatan böylelikle itimadını ve takdirini kazanan Belinda’ya (Natasha Rothwell) tutmayacağı kelamlar veriyor. Amiyane tabirle gönül eğlendiriyor. İşin acısı kendisi de bunun farkında ve makus huyunu değiştirmek için hiçbir uğraş sarf etmiyor. Bu sonuç iki sınıfın münasebetinde vicdan üzere bir uyarıcının devreye hiç girmeyeceğini, iki tarafın da birbirine düzgünlükle yaklaşmayacağını tabir etmekte… Oyunun kuralı bu.
Nedense bu münasebet ve neredeyse tüm yoksul-zengin bağları bana Jean Renoir’in 1939 üretimi sineması La Regle du Jeu’yü (Oyunun Kuralı) anımsatıyor. Davulun dengi dengine çaldığı, sermayedarların dans pistlerinde cirit attığı bir ‘oyun’un kuralını isminden öyküsüne taşıyan bu sinema de teorik ve ibretlik payıyla her periyot yeniliğini korumakta.
Renoir’in sinemasında André baş kahramandır. André tek başına uçup hiç ikmal yapmadan Atlantik’i aşmış bir pilottur; başarılıdır, popülerdir lakin gönlünü bir markinin karısına kaptırmıştır. Bir arkadaşını ortaya sokarak kendini markinin meskeninde düzenlenen hafta sonu partisine davet ettirir. Niyeti sevgilisine yakın olmak, beğenilen vakit geçirmektir. Başka bir deyişle gökteki adrenalin yetmemiştir biraz da çiftlik havası almak istemiştir. Burada ise katı kurallar devreye girer ve sonuç, havada maharetler sergileyen pilot piste mecburî bir iniş yapar. Natürel pek yumuşak olmaz bu iniş!
The White Lotus bu sinemadaki ‘harcanma’ hissini birinci dönem en çok Armond üzerinden hissettiriyor. Renoir’in sinemasında André aristokrasinin karşısına dikilirken White’ın dizisinde Armond, burjuvalarla aşık atıyor.
ANDRÉ’DEN ARMOND’A ‘LA REGLE DU JEU’
Dizide birinci dönem için bir çekirdek seçilecek olsa tereddütsüz işletme müdürü Armond’ı seçerim. Armond dizideki karakterler ortasında köprü kuran birleştirici ve yönetici öge. Müşterileri tartıp nabza nazaran şerbet veriyor. Onları kandırıyor, hudutlarını koruyor, jestlerini yalnızca çıkarları için kullanıyor. Fakat tüm bu profesyonel yaklaşımına rağmen alabildiğine vicdanlı. Birinci kısımda doğum yapan bayana üzülüyor mesela. Onu aklına takıyor. Tahminen bayanın çalışmak zorunda kalmasıyla ilgilenmiyor, sistemin işleyişine dair fikir yürütmüyor ancak bilmeden de olsa karnı burnunda bir bayanı çalıştırması ağır geliyor, vicdanını yaralıyor. Armond eşcinselliğini bastıran, içinden tüm bu zenginlere öfke duyan bir karakter ve emeğini fiyatla satanların emeğini satın alanlara arasını temsil etmekte. Kimliğini ve vicdanını dahi her vakit ötelemek zorunda. Kırılmalar yaşamadan, uyuşturucu kullanmadan direksiyonu bırakmayacak, yaşadığını hissetmeyecek. Zincirleri şaklamadıkça tutsaklığını duymayacak.
Armond tutsaklığını duydukça içinde yıllarca biriktirdiği öfkeyi hür bırakmak istiyor. Bu öfke onun taşkınlığında dışa vuruluyor. Partiliyor, ileri gidiyor; bir cins mani yaşıyor Armond ve gemileri yakıyor. Bu reddi sembolik bir hareketle taçlandırıyor.
Dizide Armond’un bu tutumları, tüm yükü üstlenmesi bir risk tıpkı vakitte. Otelin yöneticisi basitçe gülünç bir duruma gerileyebilir. White anlatıda uygun bir istikrar tutturup bu tehlikeyi bertaraf etmiş. Böylelikle birinci dönem hudutların ve oyunun kurallarının daima hatırlatıldığı bir şova dönüşmüş.
İKİNCİ DÖNEM YA DA SİCİLYA RÜYASI
Dizinin ikinci dönemi da birinci dönem üzere egzotik bir ortamda, Sicilya’da çekilmiş. Günümüze kadar mafyanın ana vatanı olarak bilinen ve çoklukla Avrupa’nın taşrası muamelesi gören Sicilya’ya Mike White öbür bir pencereden bakmış. Bölgeyi turistik bakımdan öne çıkaran ve adeta bir ‘Sicilya rüyası’ sunan ikinci dönem birebir vakitte toplumsal çürümeden kesitler aktarıyor. Birinci döneme nazaran politik tenkitleri kısılan güldürü ögeleri artan dizi buna rağmen kısımlar ilerledikçe karanlık bir tondan devam ediyor. Bir bakıma sisteme dönük vurucu donelerin azaldığı, daha bildik bir çerçeveden ilerleyen dizi olayların gidişatıyla seyirciyi germeyi başarıyor.
Diziyi bağlayan karakter Tanya… Tanya birinci dönem flörtleştiği Greg (Jon Gries) ile evlenmiş, tahminen saadete erince durulmuştur diye düşünüyoruz lakin ne mümkün! Kapris fırtınasını kaldığı yerden estirmeye devam ediyor. Bu kere kahrını Portia isminde bir yardımcısı çekmekte. Dahası gerçeklikten kopmaya her an hazır Tanya dizide Antonioni’nin 1960 üretimi sineması L’Avventura çekimlerinde de kullanılan otelde konaklıyor ve sinemanın başrolü Claudia’ya (Monica Vitti) öykünüyor. Bu Tanya kompozisyonun bir kere daha dramatik bir tabloya taban hazırlayacağını kestiriyoruz.
Amerikalı Dominic Di Grasso (Michael Imperioli), oğlu Albie (Adam DiMarco) ve babası Bert (F. Murray Abraham) ile köklerinin uzandığı Sicilya’ya gelmiştir. Eşini aldattığı için bir yandan pişmanlık duyan lakin geldiği birinci anda eskort bayanlarla bağlantıya geçmekten çekinmeyen Dominic, üç nesil İtalyan asıllı Amerikan erkeğinin bir serencamı olarak tutku-karmaşa-sadakat döngüsüne kapılırken gönül münasebetlerinin damga vurduğu ikinci döneme iki çift daha katılır. Her iki çift de zengindir lakin kimi noktalarda ayrılırlar. Entelektüel Ethan ve Harper çifti ile sonradan görme olarak nitelendirebileceğimiz, kolay zevklere sahip, tüketim kültürüne adapte Cameron (Theo James) ve Daphne (Meghann Fahy) birlikte tatile çıkmışlardır. Ethan (Will Sharpe) ile Harper’ın (Aubrey Plaza) olumlu tarafta harcayamadıkları güçleri vakit zaman kıskançlığa sebep olmakta birden fazla sefer bir uyuşmazlığa dönüşmektedir. Bu çatışmanın sinyalleri şimdi birinci kısımdan verilir. Odaları ortasında bir kapı olması ve otel görevlisinin ‘Moor’un kafası’ (Testa di Moro) diye anılan ve bir Arap başından ibaret olan dekoratif nesneyi göstererek aldatma-cezalandırma temelli lokal bir öykü anlatması yaşanacakların habercisidir.
White, saplantılı münasebetleri serdikten sonra onları birbirine ulamaktan geri durmaz. Harper ile Cameron ortasındaki çekimi bariz bir biçimde yansıtır. Tanya’nın çağdaş kölesi(!) Portia ile Albie’yi yakınlaştırır. Lakin bir müddet sonra her ikisini de adanın mahallî belalarıyla yan yana getirir ve kurtlar sofrasına atar. Portia (Haley Lu Richardson) Tanya’nın arkadaşlık ettiği kümeden Jack (Leo Woodall) ile flörtleşirken Albie de birinci olarak babasının çağırdığı eskort Mia (Beatrice Grannò) ile arkadaşlık kurar. Her ikisi de pek naif olduğundan aldatıldıklarının farkında değillerdir. Dizide ayrıyeten otel müdiresi Valentina (Sabrina Impacciatore) da resepsiyonist Isabella’dan (Eleonora Romandini) hoşlanmaktadır. Böylelikle her iki dönemde da otel yöneticilerini eşcinsel bir karakterde çizer White.
ANA KARADAN UZAKTA ZAAFLARLA SINANMAK
İkinci döneme toparlayıcı bir gözle bakarsak direktörün tatile ve egzotik diyarlara bir defa daha dinamitleyici bir rol verdiğini görmekteyiz. Hawaii ve Sicilya bir manada (kapitalist) ana karadan uzaklığa denk düşüyor ve konuklarını sınıfsal bir çaresizliğe sürüklüyor. Etnik, yöresel zenginliğinden ‘temizlenmediği’ için cazibe kazanan yani ana karanın sömürdüğü ancak demografisine yıkıcı ölçüde karışmadığı her iki bölge de büyük ölçüde zenginlere ve hizmet almak için yanıp tutuşanlara hitap etse dahi bir özgüvensizliğe yol açıyor. Her iki dönemin kahramanları bu güvensizliğin podyumunda yürümekteler adeta… Hawaii’de olduğu üzere Sicilya’nın konukları da zaaflarıyla öne çıkıyorlar.
Di Grasso ailesinin üyeleri erkeklikten mustaripler! Dede çapkın, baba hovarda torun ise ortada kalmış. Genlerinde taşıdığı Akdeniz maçoluğu ile içine doğup büyüdüğü Amerikan kendini bilmezliğinin bir birleşimi olması beklenirken bilakis hassas, hümanist ve kırılgan bir yapıda… Birlikte tatile çıkan çiftlerimiz rol yapmaktalar. Ethan ile Harper fazla rahat (doğrusu rahatsız), Cameron ile Daphne ise fazla steril (özünde ise kusurları affeden, sıkıntıları erteleyen) bir görüntüdeler. Tanya’yı anlatmaya gerek yok! Sempatik bir çatlak, ilgi arsızı, doyumsuz, manipülatif lakin birebir vakitte istismar edilmeye yatkın. Asistan Portia ise ikinci dönemin en patetik karakterlerinden. Herkes başına geleceği az çok kendisi seçerken Portia sevgiye açlığının kurbanı oluyor, karşısına dikilen birinci güzel erkeğe kapılıp gidiyor. Sicilya’da olduğunu unutarak…
Dizide ana karadan uzaklığın, güvensizliğin bir sefer daha sınandığına şahit oluyoruz. Bağlarından sınanıyor karakterler üstelik baştan çıkartıcı öge karşı tarafın cazibesinden öte kendi eksiklerini giderme gayreti oluyor. Bir kör tatminin esiri, metalaşmanın kural haline geldiği bir dünyanın çiğneyip tükürdüğü bu karakterler insan kalma gayretine girişiyorlar. Bertie, Mia, Portia, Tanya… Altta çalışan polisiye örgü gereği hayatta kalıp kalmadığını merak ettiğimiz öte yandan insan kalma, haysiyetini müdafaa arbedesine tanıklık ettiğimiz kahramanlar izliyoruz… Ölümü/ölüyü gösterip sıtmaya razı ediyor White Lotus ikinci döneminde da.
**
Bir su bitkisi olan lotus çiçeği için ‘saflığın simgesi’ deniyor. Bilhassa beyaz olanına. Geceleri kapanan çiçek yeni günü yapraklarını açarak karşılıyor. Bu istikametiyle türlü çağrışımlara vesile… Direktör ise lotusun manasını çarpıtmış, gökdelenlerin kuytusunda, kentin karışıklığında kapanan çiçekleri uydurma bir cennette açtırmış. O denli ki sıcak renklerle kuşanmış, tatlı melodilerle beslenmiş baş döndürücü bir doğallık, hoşluk ve yerellikle harmanlanmış bir cennet kelam konusu.
Keşmekeşin uzağına, iktidar çatışmasından beriye baş dinlemeye, kökleri aramaya, kaynaşmaya geliyor konuklar. Balayına gelen de var eski bir sineması tekrar canlandırmaya da… Dinlenmenin, yenilenmenin, tatmin olmanın peşindeler. Bir de konut sahipleri/sahibeleri var… Kiminin karnı burnunda kiminin burnunda uyuşturucu kalıntısı… Kimi sevdiği bayana açılamayacak kadar naif kimi hislerle oynayacak kadar gözü kara… Bu tatil mesken sahiplerine huzur, konuklarına bir cennet vadetmiyor. Hem kahramanlarımız tatile gelse de kendi ayaklarıyla geliyorlar. Bataklıktan kurtaramadıkları ayaklarıyla… Uydurma cennette bir beyaz lotus açıveriyor!