Jacek Lepiarz
Polonya’da Pazar günkü genel seçimlerde yarış Kaczynski ve Donald Tusk’ın partileri ortasında geçecek. Fakat hükümetin kurulmasında son kelamı küçük partiler söyleyecek.
Polonya’da muhafazakâr Hristiyan Demokrat seçim ittifakı Üçüncü Yol (Trzecia Droga – TD), üç küçük partinin geçen Nisan ayında birleşmesiyle oluşmuştu. Kümenin eş lideri Wladyslaw Kosiniak-Kamysz, “Ya Üçüncü Yol parlamentoya girer ya da Kaczynski’nin PiS’i üçüncü periyodu çantada keklik olarak görür” tabirini kullanıyor.
Tusk’ın iki koalisyon ortağına gereksinimi var
Küçük partilerin alacağı oylar, 15 Ekim seçimlerinden sonra hükümeti kimin yahut kimlerin kurabileceğini belirleyecek. Ana muhalefet partisi pozisyonunda olan Sivil Platform (PO) seçimlerde, ortalarında Yeşillerin de bulunduğu iki küçük kümeden oluşan Sivil Koalisyon (KO) ile işbirliği yapıyor. Üçüncü Yol ve Yeni Sol’un parlamentonun alt kanadında (Sejm) uygun bir sonuç elde etmesi halinde ise Kaczynski, iktidara veda etmek zorunda kalabilir.
Anketlere nazaran Tusk’ın partisi yüzde 30 civarında görünüyor. Kaczynski liderliğindeki PiS ise farklı anketlerde yüzde 34-37 bandı gidip geliyor. Üçüncü Yol ve Yeni Sol’un her biri de yüzde 10 civarında oy alırsa liberal-muhafazakâr muhalefetin tamamı 460 sandalyeli parlamentoda gerekli 231 vekilliği kazanabilir.
“Üçüncü Yol” mu yoksa üçüncü zafer mi?
Tusk da geçen mühlet zarfında bunun farkına vardı. Birinci başlarda Üçüncü Yol’u kendisinden oy çalabilecek can sıkıcı bir rakip olarak görüyordu. Fakat daha sonra TD ittifakının parlamentoya girmesinin kendisi için faydalı olabileceğini fark etti. Gerçekten başşehir Varşova’da 1 Ekim’de düzenlenen ‘Bir Milyon Kalp Yürüyüşü’nde, kendisini desteklemek istemeyen seçmenleri Üçüncü Yol’a oy vermeye çağırdı.
Bu durumda Yeni Sol’un alacağı sonuç da bir o kadar değerli olacak. Çünkü Polonya Sol’u, uzun müddettir PO ile yakın işbirliği içinde çalışıyor. Önderlerinden Wlodzimierz Czarzasty ‘Bir Milyon Kalp Yürüyüşü’nde, partisinin seçimden sonra PO ile koalisyona hazır olduğunu söyledi. Katolik Kilisesi’ne yönelik radikal tenkitleri ve kürtaj yasasında geniş kapsamlı bir liberalleşme planlarıyla Yeni Sol, Tusk’u fazla muhafazakâr bulan ve dolasıyla alternatif bir parti arayan seçmenlere hitap ediyor.
Diğer taraftan Jaroslaw Kaczynski de iktidarda kalma gayretlerinde bir koalisyon ortağına muhtaç olacak üzere görünüyor. Bu türlü bir senaryoda yalnızca Konfederacja Wolnosc i Niepodleglosc (Özgürlük ve Bağımsızlık Konfederasyonu) ile mümkün bir iştirak kelam konusu olabilir. Milliyetçi-özgürlükçü parti, halihazırda parlamentoda temsil ediliyor. Fakat bugüne kadar ülke siyasetinde belirleyici bir rol üstlenmeyi başaramadı. Polonyalı seçmenler, partinin 80 yaşındaki eski önderi Janusz Korwin-Mikke’yi fazla radikal buluyordu. Absürt telaffuzlarıyla dikkat çekmeye çalışan eski lider, reşit olmayanlarla cinsel alakayı savunması ya da sonda erkek mültecilere ateş açılması üzere telaffuzlarıyla tartışmalara yol açmıştı.
İktidarı Konfederacja mı belirleyecek?
Ancak 36 yaşındaki ekonomist ve iş insanı Slawomir Mentzen’in geçen yıl partinin liderliğini devralmasından sonra, Konfederacja’ya seçmen dayanağı artmaya başladı. Mentzen, “Yahudiler, eşcinseller, kürtaj, vergi ve Avrupa Birliği’ne hayır!” üzere daha evvelki radikal açıklamalarını “gençlik günahı” olarak nitelendirip değersizleştirmeye çalışıyor. Konfederacja’nın yeni başkanı, toplumsal yardımları büyük ölçüde kesmek ve emeklilik sigortasını kaldırmak istiyor. Ayrıyeten milliyetçi ve Ukrayna aksisi bir çizgi izliyor.
Konfederacja seçim kampanyasında tenkit oklarını Tusk ve Kaczynski’ye neredeyse eşit oranda yöneltti. Lakin gözlemciler, seçimden sonra PiS’in mümkün bir hükümete katılma teklifini Mentzen’in reddetmesine neredeyse kesin gözüyle bakıyor. Bu ortada Kaczynski, küçük koalisyon ortaklarını bölme ve parçalama konusunda bir usta olarak görülüyor. Bunu 2005-2007 yılları ortasındaki birinci hükümet devrinde bariz bir formda kanıtlamıştı.