Fransa’da 17 yaşındaki cezayir asıllı Nahel M’nin 27 Haziran’da trafik denetiminde polis tarafından öldürülmesinin akabinde banliyöler ayağa kalktı. Aksiyonlar şiddetini artırıken Paris’ten uzmanlar sürece ait değerlendirmelerde bulundu.
Sorbonne Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Vazifelisi Su Erbaş, Fransa’da yaşananları kıymetlendirmek için öncelikle, banliyölerde yaşayan insanların toplumsal haklar, eğitim ve ekonomik imkanlar açısından “kendilerini marjinalleşmiş hissetmeleri” konusunun üzerinde durulması gerektiğini söyledi. “Protestoların bu kadar şiddetli olmasının ana nedenlerinden biri Afrika kökenli ve Mağriplilere yönelik polis şiddetinin yeni bir olgu olmaması” diyen Erbaş, “Diğer yandan, genç bireyin Cezayir kökenli olmasının toplumsal manada yüksek bir sembolik kıymeti bulunuyor. Fransa’da Cezayir iç savaşının yarattığı travma, kuşaktan nesile aktarılıyor ve tesirini sürdürüyor” dedi.
(Su Erbaş)
Protestoların Belçika’ya sıçramasına ait ise “her iki ülkenin Fransızca konuşulan, entelektüel çeşitliliğin ve protesto kültürünün esaslı bir geçmişe sahip olduğu yerler” olduğunu söyleyen Erbaş, “Belçika ve Fransa’da gettolaşma eğilimi daha bariz ve bu, göçmen kökenli topluluklar ve yerli nüfus ortasında aşikâr tansiyonlara yol açabilir. Bununla birlikte entegrasyon siyasetlerinin ve toplumsal iştirakin kıymetini vurgulamak gerekiyor. Bu süreçte, eğitim, iş imkânları ve toplumsal hizmetler üzere alanlarda siyaset geliştirmek ve bu toplulukların seslerini duymak önemli” dedi.
‘MACRON İTİMAT ARIYOR’
Erbaş, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un olayın “kabul edilemez” olduğunu tabir etmesinin ve temkinli açıklamalarının, protestoları tırmandırmamaya yönelik bir gayret içinde olduğunu açıkça ortaya koyduğunu belirtti ve şöyle devam etti: “Aylarca süren emeklilik grevleri nedeniyle esasen hassas bir durumda olan halk nezdinde özür dileyerek kendisini daha emniyetli ve ayrımcılık yapmayan bir konuma taşımaya çalışıyor. Lakin, Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin’in daha güvenlik odaklı siyasetleri savunması, polis ve jandarma güçlerinin yetkilerinin genişletilerek durumun denetim altına alınmasına yönelik bir eforda olduğunu gösteriyor.”
‘2005’İN DEVAMI MI?’
Paris’teki Osmanlı, Balkan ve Orta Asya Çalışmaları Merkezi’nden (CETOBAC) Doç. Dr. Buket Türkmen ise 2016 yılında Fransa banliyösünde siyah Assa Traore’nun gözaltında öldüğünü anımsattı. Evvel banliyölerde sonra pandeminin son yılında, ABD’de yükselen siyah ayaklanmanın da tesiri ile Paris merkezde bir siyah ayaklanmanın, Traore davası etrafında örgütlenerek tekrar yaşandığını belirten Türkmen, Cezayir asıllı Nahel’in vefatının de “Fransa’da bu sınırın devamı” üzere düşünülmesi gerektiğini kaydetti. Türkmen, “Önceki yıllarda da bir sorun olduğunu görüyorduk, polis insanları gözaltına alıyor ve daha sonra bu beşerler ölüyordu. Ve bu insanların hepsi Kuzey Afrikalı, siyah. Burada aslında ırkçılık tartışması başlamıştı. Buradaki kıymetli sorulardan biri şu: Bu aksiyonları 2005’teki banliyö ayaklanmasının devamı olarak mı algılamalıyız?” tabirlerini kullandı.
‘SINIFSAL BOYUT ATLANIYOR’
2005’te de Fransa’da başlayıp öbür ülkelere yayılan banliyö ayaklanmalarını anımsatan Türkmen, temeli tekrar ırkçılık olan bu ayaklanmaların daha sonra sakinleştirildiğine işaret etti. “Ancak ırkçılık yalnızca ırk ayrımcılığı halinde değerlendirilmemeli, bunun toplumsal, sınıfsal boyutu da var. Sınıfsal ezilme ile ırk ayrımcılığı el ele gidiyor” diyen Türkmen, şöyle konuştu: “Mekânsal olarak da sıkıntılı kentleşmenin bir sonucu bu banliyöler. Hem ırksal hem sınıfsal olarak altta bulunan kitleler bu banliyölerde ağır formda oturuyor. Kültürel yaklaşımlarla işin sınıfsal boyutu atlanıyor. Burada kesişimsel bir ezilmeden kelam etmek daha gerçek olacaktır.” Tükmen, Fransa’da başlayan bu ayaklanmanın, neoliberalizmin ağırlaştığı bir devirde ortaya çıktığına dikkat çekti.
(Buket Türkmen)
‘NEOLİBERAL POLİTİKALAR’
Türkmen, Macron’un, neoliberalizmi Fransa’da ağırlaştırma projesi olduğunu belirterek şu tabirleri kullandı: “Macron ile başlamasa da bu iktisat siyaset, Macron ile neoliberalizmi büsbütün sisteme yayma gayretinde. 90’ların başında banliyöler toplumsal devletin olduğu yerlerdi. Bu bölgelerde işsizliği azaltmaya, gençleri topluma kazandırmaya çalışan pek çok dernek, toplumsal kurum vardı. Toplumsal devletin ayakları vardı yani. Neoliberalizm toplumsal devleti yok etti. Banliyölerde devlet yalnızca polis gücü formunda kaldı, bir de tahminen okullar ve spor salonlarını sayabiliriz. Kurumlar yok edildi. Neoliberalizm dev bir ekomekanizma ve onu beslemek gerekiyor. En fazla hastane ve okulara para ayrılıyor. Fransa’da kamu hastaneleri de can çekişiyor, finanse edilmesi güç oluyor. Hepsini birlikte değerlendirdiğimizde Macron’un getrirdiği süratli neoliberalleşmenin reaksiyonla karşılandığını söyleyebiliriz.”
‘Sosyal devlet yok oldu’ Fransa’yı kasıp kavuran emeklilik protestolarını da anımsatan Türkmen, emeklilik ıslahatı ile getirilen iki yıl fazla çalışma zorunluluğunun, devletin sırtından büyük bir yük alacağını lakin bunun insanları sinirlendirdiğini söz etti. “Fransa’da sokaklar çok uzun vakitten beri durulmuyor” diyen Türkmen, tabirlerini kullandı.
‘DEMİR YUMRUK İSTENEBİLİR’
Türkmen, son olarak sağ siyasetin süreçteki tesirine ait ise şunları söyledi: “Neoliberal Macron’u radikal sağcı Le Pen gelmesin diye iktidara getirdiler, solcular bile Macron’a oy verdi, ırkçı bir idare gelmesin diye lakin son olaylardan sonra Le Pen iktidara gelebilir. Şu anda ayaklananlar orta sınıf değil, bu yakıp yıkan, şiddetten kaçınmayan bir ayaklanma tipi. Sokaklada şiddet var ve beşerler sokağa çıkamıyor. Bu durumda, orta sınıflar bile kaos içinde yaşamamak için daha otoriter bir devlet, bir demir yumruk isteyebilir. Nihayetinde neoliberalizm de faşist idarelere giden yolun taşlarını döşüyor.”