Büyülü gerçekçilik akımının kıymetli isimlerinden Pulitzer ödüllü John Cheever’ın ‘Nasıl da Cennete Benziyor’ kitabını okurken, televizyonda evvel Muğla’daki orman yangını, akabinde Akbelen Ormanı’ndaki ağaçların nasıl kesildiğine dair imajlar dönüyor. Jandarma ormana girmiş, İkizdere’de yaşayan genci yaşlısı halk ağacı korumak için ellerinden geleni yapıyor.
Ekrana bakarken bunu yapan ve müsaade verenlerin şu soruların yanıtlarını düşünüp düşünmediğini merak ediyorum: “Ben de herkes üzere ölümlüyüm; kendimden sonra çocuğuma, torunuma neyi miras bırakacağım? Şayet karşılık paraysa, malsa, mülkse; yiyecek, içecek, hava ve tabiat pak olmadıktan sonra paranın neye yarayacağını düşünüyorum? Yaptıklarım eşime, dostuma (yani hayatta sevdikleri biri varsa) ona hastalık, vefat olarak dönerse ne yapacağım?”
Benimki de mantıksız bir giriş oldu doğal, bu soruların yanıtlarını düşünen, o mantığa sahip biri ağaç keser mi, ormanı yok edip kömür maden alanı kurar mı? Birilerinin hem bu dünyada hem de öbür dünyadaki vebalini alır mı?
AMERİKA’NIN TAŞRASINI ANLATAN ADAM
Bu ortalar hangi kitabı elime alsam, günümüz problemlerine tahlil arayan yazarlarla müsabakaya başladım. İşte onlardan biri de John Cheever. Edebiyat hayatına liseden kovulmasını hikayeleştirerek başlayan Cheever, yapıtlarında çoğunlukla Amerikan taşrasını ele almış bir muharrir. Toplu hikayeleriyle Pulitzer, Ulusal Kitap Eleştirmenleri Birliği ve Ulusal Kitap Ödülleri’ne layık görülmüş. 70 yaşında kanserden ölmeden birkaç ay evvel de Ulusal Edebiyat Madalyası’nı kazanmış.
Bu yazıya husus olan ‘Nasıl da Cennete Benziyor’ ise son kitabı. Can Yayınları’ndan çıkan, çevirisini Ayça Sabuncuoğlu’nun üstlendiği kitabın art kapak yazısında metin, hayatları toplumsal değişimle altüst olmuş insanları anlatan çağdaş bir fabl olarak nitelendirilmiş. Aşkın, yazın, tabiatın iç içe geçtiği bir kitap bana nazaran; hikaye üzere yazılmış 101 sayfalık bir roman.
Nasıl Da Cennete Benziyor, John Cheever, Tercüman: Ayça Sabuncuoğlu, 104 syf., Can Yayınları, 2023.Konusunu özetlemek gerekirse; şimdi fast food restoranlarının bile bulunmadığı pastoral bir Amerikan kasabası olan Janice, göletiyle bir tabiat olağanüstüsü sayılıyor. Ancak bu cennetin hoşluğu, gölete zalimce moloz yığınları boşaltmaya karar verenler yüzünden tehdit altına giriyor. Kasaba sakini Lemuel Sears ise çok sevdiği gölün çöplüğe dönüşmesini engellemek için sahtekar siyasetçilere, organize hata figürlerine karşı kuvvetli bir uğraşa girişiyor. Sears farklı bir karakter, yaşlı olmasına karşın biraz çapkın. Ölen iki karısının akabinde, kendinden genç, dul emlakçı Renee’ye tutuluyor. Onunla buluşabilmek uğruna Presbiteryen Kilisesi’ne gidiyor; insanların içki, sigara, yemek hangi bağımlılıklarından kurtulmak için orada bir ortada olduklarını anlamaya çalışıyor. Satır ortalarında Renee için genç adamlarla küçük çaplı bir gayrete de girişiyor. Sears, bayanlarla ilgili orta ara genellemeler yapsa da Renee ona daima birebirini söylüyor: “Kadınlardan zerre kadar anlamıyorsun”…
KARAKTERLER BİRBİRİNDEN İLGİNÇ
Tabii kitabın karakterleri ortasında yalnızca Lemuel Sears, Renee yok. Betsy, eşi Harry, onların tabiattan çok paraya, güce tapan, saygısız komşuları Sam ve eşi Maria da var mesela. Kitap, en ufak bir adaletsizliğe bile ses vermeye çalışanlarla dolu ki bu içinizi aydınlatıyor. Mesela, çok eserle market sırasında önceliği alacağını düşünen Maria’ya cezayı sıradaki herkes kesiyor, sıra tabiat katliamına gelince herkes kelam sahibi oluyor. Beşerler birey değil, toplum olmanın gerekliliğini yerine getiriyor.
John Cheever’ın hikaye yazın tekniğine, o sözcükleri buluşturmasına, sizin zihninizde yarattığı imgeleme hayran kalıyorsunuz. Yaz mevsimini ve okyanusta yüzmeyi anlattığı bir kısım var ki güya Betsy ve ailesiyle kendinizi oradaymış üzere hissediyorsunuz.
Kitapla ilgili eleştirim; kullanılan mühendislikle ilgili bilgiler, matematiksel hesaplamalar ve kimi kimyasal çözeltilerin sıralandığı kısım. Bu kısım, metni okumamı zorladı. Ancak onun dışında farklı bir okuma olduğunu söyleyebilirim. Tabiat hepimize lazım, diğer bir dünya yok…