Türkiye’de gelenekselleşen ve aynı zamanda millileşen bu tabağın ismi aslında ‘Acem çay tabağı’.
Kökeninin İran’a ait olduğu düşünel bu çay tabakları ‘nalbeki’ ismiyle anılıyor. Uzun yıllar boyunca kullanılmış ve günümüzde de varlığını hâlâ sürdüren bu çay tabağının tasarımının kime ait olduğu ise belirsiz.
Webtekno’dan Asya Melis Akdoğan’ın derlemesine göre Türkiye’de bu tasarımı ilk etapta üretip dağıtımını yapan kuruluşun İstanbul Porselen olduğu tahmin ediliyor. Hatta bu tabağa şeklini veren kalıpların hâlâ varlığını sürdürdüğü ve üretimine de bu şekilde devam edildiği biliniyor.
“Çay tabağı gizli anlam barındırıyor”
Nalbekilerin üzerindeki renk ve şekiller, gelişigüzel bir dizayndan ziyade birkaç gizli anlam barındırıyor. İlk etapta bu çay tabağına gözümüz iliştiğinde canlı kırmızı renkler dikkatimizi çekiyor. Mavi ve yeşil renklilerinin kullanımı az da olsa devam etse de genelde kırmızı oluşuyla millileşen bu tabaklardaki kırmızılıkların yanında, tabağın tasarımının geri kalanına ise beyaz renk hakim.
Bu kırmızılıkların anlamı, çayın geldiğinde tavşan kanı görünmesini sağlamak.
Motifler ne anlama geliyor?
Nalbekilerin orta kısmında yer alan çiçek motifine penç ismi verilir. Penç, Türk sanatına ait süsleme ürünlerinde, çoğunlukla karşımıza çıkan bir desen olmasının yanında Farsçada “5” manasına gelir ve yine bu motif yaprak sayısına göre adlandırılır.
Yan tarafta yer alan kırmızı lekelerin de parmak izlerini temsil ettiği ve 7 tane olması sebebiyle haftanın günlerini ifade ettiği konusunda çeşitli görüşler bulunmakta. Hatta bazı köy ve kasabalarda da yapıldığı bilinen bu tabaklardaki kırmızı renkli beneklerde, köylü kadınların dokunuşu olduğu da söylentiler arasında.