TRABZON – İklim değişikliğinin tesirleri her geçen gün daha çok hissedilirken Karadeniz Bölgesi de bu değişimden en çok etkilenen yerler ortasında yer alıyor. Son yıllarda artan yağış ölçüsü ve buna bağlı olarak gelişen sel ve heyelan afetleri bölgede yaşayanları tehdit ediyor. Global ısınmanın tesiriyle deniz sıcaklığının artması, yağışın çoğalmasına sebep olurken Karadeniz’de yaşayan balıkların popülasyonunun da gitgide azalmasına neden oluyor.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri Ve Teknolojisi Mühendisliği’nden Doç.Dr. Coşkun Erüz Karadeniz Bölgesi’nin global iklim değişikliğinden en çok hisse alan bölgelerden biri olduğunu lisana getirdi. Bölgede mevsimlerin kaydığını belirten Doç. Dr. Erüz, aralık ayında havanın gereğince soğumadığını, nisan ayında ise kış soğuklarının devam ettiğini tabir etti.
‘BÖLGEDE YAĞIŞ REJİMİ DÜZENSİZLEŞTİ’
İklim değişikliğinin global ısınmanın bir sonucu olduğunu söyleyen Erüz, “Denge kuralınca dünyaya 1 ünite güç gelmişse 1 ünite gitmesi gerekir. Küredeki sıcaklık artıyor. Dünya genelindeki güç tıpkı lakin geri gitmesi gereken güç tekrar dünyaya dönüyor. Sera gazı, karbondioksit üzere bir mühlet nedeni var bunun. Geri dönen enerjiyi de okyanuslar alıyor. Dünyanın güç deposu okyanus ve denizlerdir. Erzurum’da gündüz 35 derece sıcaklık olurken geceleri sıcaklık 15 dereceye kadar düşüyor. Trabzon’da ise gündüzleri 30 derecelerde seyreden sıcaklar geceleri 25 dereceler düzeyine iniyor. Zira deniz yavaş yavaş enerjiyi alıp yavaş yavaş geri verdiği için ısı daha istikrarlı artıp azalır” dedi.
’10 YILDA BİR GÖRÜLEN AFETLER ARTIK HER YIL OLUYOR’
İklim değişikliğinin ana göstergesinin denizler olduğunu belirten Doç. Dr. Erüz, denizlerde sıcaklık arttığında atmosferdeki gücün de arttığını ve global ısınmanın devreye girdiğini belirtiyor. Bölgede son yıllarda epey artan sel afetlerinin sebebinin denizlerdeki ısınmaya bağlı olarak buharlaşmanın artması ve bunun sonucunda ani ve şiddetli yağışlar olduğunu kaydeden Doç. Dr. Erüz yağış rejimin dengesizleştiğini söz etti.
“Bölgede 10 yılda bir görülen afetler artık her yıl yaşanıyor” diyen Doç. Dr. Erüz, “Yakın bölgelerde arka arda seller meydana geldi. Trabzon’da damla yağış düşmezken 20 kilometre ötede Arsin’i sel basabiliyor. Daha lokal daha ani daha şiddetli yağışlar ortaya çıkıyor. İklim değişikliğini bu bölgede daha çok daha sık yağış ve bunların sonucu daha sık heyelan ve daha sık sel olarak görüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
‘AFET ÖNCESİ TEDBİRLER ALINMIYOR’
Artan sel ve heyelanlar için afet gerçekleşmeden tedbir alınması gerektiğini tabir eden Doç. Dr. Erüz: kelamlarını şöyle sürdürdü: “Haziran ile Ağustos ortası bizim coğrafyamızın afet periyodudur. Bu 100 yıl evvel de benzeriydi lakin artık daha ileri kaydı. Olacakların bilimsel olarak öngörülebildiği devirde tedbir almıyorsak bu afetlere maruz kalıyoruz. Akarsuların denize döküldüğü bölgelerde ne kadar taşma olabileceği hesaplanabiliyor. İklim değişikliğinin risklerini ve muhtemel tesirlerini bildiğimiz halde gerekli önlemleri ve tedbirleri vaktinde alıp önleyici aksiyonlar yapmamız gerekiyor. Dere yataklarını daraltmak ve kapatmak yerine taşkın yataklarını boş bırakmak, dere yatağındaki ani yükselmeler olacak bölgeleri yapılaşma ya da yol üzere alanlara açmamak gerekiyor.
Biz bunu yapmak yerine dere yataklarını daraltıp yerleşime açıyoruz ve afetler oluyor. Afetler insanın tedbirsizliği sonucunda oluyor. Şayet deniz kenarındaki bir yerleşimi sel basıyorsa suyun denize ulaşamadığındandır. Beşikdüzü’nde, Arhavi’de yaşadık bunu. Karadeniz Kıyı Yolu bariyer üzere davranıp su toplama haznesine dönüşüyor. Bunları öngörüp engellemediğimiz için iklim değişikliğinin sonucunda ortaya çıkan tesir afete dönüşüyor. Elbette önlemlere karşın tekrar afet olabilir. Lakin biz önleme değil daima takdire bırakıyoruz.
‘RİSK HESAPLAMALARI UYGULANMIYOR’
Afet sonrasını güzel yönetiyoruz lakin yara olmamasıdır aslolan. Yara olduktan sonra tedavi etmek yerine yaralanmamayı sağlamak lazım. Beşerler öldükten sonra önlem almak binaları yine yapmak yerine maliyeti 3’e 5’e katlamak yerine gerekli tedbirleri erkenden almak gerekir. Riski hesaplayıp en az ziyanla afetleri atlatmamız lazım. DSİ, Etraf Bakanlığı, AFAD üzere uzman kurumlarımız var. Bunların hepsinde risk hesaplamaları ve haritalar var lakin bunları uygulanmıyor. Kaybedilen beşerler da bizim, kaybedilen yapılar da bizimdir. Kıymetlerimizi heba etmememiz lazım. İklim değişecek. Değerli olan önlem almaktır.”
‘HAMSİ, İSTAVRİT PALAMUT ÜZERE BALIKLAR GİDEREK AZALABİLİR’
Doç. Dr. Erüz iklim değişikliği ile denizlerin ısınması sonucu bölgenin temel geçim kaynaklarından olan balıkçılığın da tehlike girdiğini kaydetti. Suyun ısınmasının denizin her türlü biyolojik ve kimyasal yapısında değişikliğe neden olduğunu belirten Doç. Dr. Erüz, bunun sonuncunda kimi balık çeşitlerinin sayısının giderek azalacağını söyledi.
Denizin ısınmasının oluşan kaidelere ahenk sağlayabilen cinslerin daha uygun gelişmesine, sıcaklığa toleresi düşük olan tiplerin ise baskılanıp çekilmesine neden olacağını söz eden Doç. Dr. Erüz, “Hamsi, istavrit, palamut üzere balıklar kış koşullarında gereğince soğumama olmaması durumunda kaçar. Sıcaklığın 12 derecenin altına düşmemesi durumunda Hamsi bir ortaya gelmez. Bu da avı mahzurlar. Soğuk bölgelere kaçar. Hamsinin bir ortaya toplanması için soğuma olması gerekiyor. Hamsinin fizikî şartlara bağlı olarak üreme, avlanma ve göç etme içgüdüsü vardır. İklim değişikliği balık popülasyonuna direkt tesir eder” değerlendirmesinde bulundu.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri Ve Teknolojisi Mühendisliği’nden Doç.Dr. Coşkun Erüz