Azerbaycan’ın son askerî harekâtı sonrasında ayrılıkçı Dağlık Karabağ idaresinin feshedileceğini açıklayan bölgedeki Ermenilerin önderi Samvel Şehrimanyan, 28 Eylül’de imzaladığı fesih kararnamesinin geçersiz olduğunu söyledi.
Kendini “Artsakh Cumhuriyeti” olarak isimlendiren ve milletlerarası toplum tarafından tanınmayan ayrılıkçı idarenin önderi Şehrimanyan, imzaladığı kararnameyle “tüm devlet kurumlarının yıl sonuna kadar feshedileceğini” bildirmiş, “Artsakh Cumhuriyeti’nin varlığının 1 Ocak 2024 prestijiyle son bulacağını” açıklamıştı.
Ancak Şehrimanyan, dün Ermenistan’ın başşehri Erivan’da yaptığı açıklamada, “Artsakh Cumhuriyeti’nin devlet kurumlarının feshedilmesini öngören hiçbir doküman olmadığını” söyledi. Şehrimanyan’ın ofisinden AFP’ye yapılan farklı bir açıklamada ise 28 Eylül’de imzalanan kararnamenin “boş bir kağıt” olduğu belirtilerek, “Hiçbir evrak, halkın iradesiyle kurulan bir cumhuriyetin feshedilmesine yol açamaz” sözü kullanıldı.
Ekim kararnamesine gönderme
Şehrimanyan’ın danışmanı Vladimir Grigoriyan ABD takviyeli milletlerarası yayın kuruluşu RFE/RL’nin Ermenistan Servisi’ne yaptığı açıklamada, fesih kararnamesinin, 19 Ekim’de Şehrimanyan’ın imzaladığı öteki bir kararnameyle geçersiz hale geldiğini sav etti.
Söz konusu kararnamenin, bakanlar, hükümet mensupları, yargıçlar, parlamento üzere devlet kurumlarında misyon yapanların fiyat almadan gönüllülük aslına nazaran vazifelerini sürdüreceklerini ilan ettiğine işaret eden Grigoriyan, “Bu, Artsakh Cumhuriyeti’nin, hükümetinin ve başka organlarının 2023 sonrasında da faaliyetlerini sürdüreceği manasına geliyor” tabirini kullandı. “28 Eylül kararnamesini kararsız sayabiliriz” diyen Grigoriyan, bunun kamuoyuna neden daha evvel açıklanmadığı konusunda ise bilgi vermedi.
Ermenistan’ın tutumu
Azerbaycan’ın yaklaşık 24 saat süren “antiterör operasyonu” sonrasında 20 Eylül’de imzalanan ateşkes mutabakatı çerçevesinde ayrılıkçı Ermeni idare silah bırakarak silahlı güçlerini feshetmiş, Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’a yine entegrasyonu için müzakerelere oturmayı kabul etmişti. Ateşkes sonrasında, Dağlık Karabağ’daki 120 bin kişilik Ermeni nüfusun neredeyse tamamı Ermenistan’a gitmişti.
Ateşkes sonrası Ermenistan’a yerleşen Dağlık Karabağlı ayrılıkçı idarenin bu tavır değişikliğinin Ermenistan hükümetiyle gerginliğe yol açabileceği bedellendiriliyor. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’a yakın siyasetçilerden son periyotta “Artsakh Cumhuriyeti”nin feshedilmesi gerektiği istikametinde açıklamalar gelmişti. Parlamento Lideri Alen Simonyan da 16 Kasım’da yaptığı açıklamada, Karabağ idaresinin faaliyetlerini sürdürmesinin “Ermenistan’ın güvenliği için direkt bir tehdit” olduğunu savunmuştu.
Normalleşme çabaları
Ayrılıkçı Karabağ idaresinin açıklaması, Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki münasebetlerin olağanlaştırılması tarafında Azerbaycan ile Ermenistan esir takasında mutabakat eforlarının sürdüğü bir periyotta geldi.
Ermenistan ve Azerbaycan tarafından Aralık ayı başında yapılan ortak açıklamada, iki ülke ortasındaki alakaların olağanlaştırılması tarafında uzlaşmaya varıldığı duyurulmuştu. Açıklamada, iki ülke ortasında “güvenin tesis edilmesine yönelik somut adımlar” atılması konusunda mutabakata varıldığı belirtilerek, “ilişkileri olağanlaştırma ve bir barış muahedesi imzalanması” niyeti teyit edildi. Âlâ niyet çerçevesinde atılan somut bir adım olarak 13 Aralık’ta da Azerbaycan esir aldığı 32 Ermeni askeri, Ermenistan da elindeki 2 Azeri askeri hür bıraktı.
Çatışmalar Sovyetler devrinde başladı
Sovyetler Birliği periyodunda Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk bir statüye sahip olan Dağlık Karabağ, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde kanlı bir savaşa sahne oldu. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Sovyetler’in dağılması öncesinde Ermenistan’a bağlanmak isteyen Ermenilerle bunu kabul etmeyen Azeriler ortasında çatışmalarla başlamış, Sovyetler’in dağılması sonrası bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan ile Ermenistan ortasında devam etmişti. Ermenistan’ın Karabağ’a saldırmasıyla başlayan ve çok sayıda insan hakları ihlalleri ve katliamlara sahne olan savaşta 1988-1994 yılları ortasında yaklaşık 30 bin kişi hayatını kaybetti, birden fazla Azeri olmak üzere bir milyonu aşkın kişi yerinden edildi.
Azerbaycan, 2020 yılında 44 gün süren İkinci Dağlık Karabağ Savaşında bölgenin büyük kısmını yine ele geçirdi.