İZMİR– Günümüzde kanser hastalığının tedavisinde pek çok tedavi yolu kullanılıyor. Hastalığın klasik tedavisinde kullanılan kemoterapi, radyoterapi üzere formüllerden olumlu sonuç alınamaması halinde son periyotlarda immünoterapi ve akıllı ilaç tedavileri de uygulanmaya başlandı. Bu usullerle kanser hastalığının ileri düzeyinde olan hastaların hayat müddetlerinin uzatılması amaçlanıyor. Fakat Türkiye’deki kanser hastaları, tedaviye giden yolun her evresinde çeşitli zorluklarla müsabakaya devam ediyor.
Bu tedavilerde kullanılan ilaç bedeli Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından karşılanmıyor. Bir ilacın bedelinin SGK tarafından karşılanabilmesi için geri ödeme listesinde yani Sıhhat Uygulama Tebliği’nde (SUT) bulunması gerekiyor. Bu nedenle pek çok kanser hastası SGK’nin ödeme kapsamında olmayan akıllı ilaçların karşılanması maksadıyla dava açmak zorunda kalıyor. Mahkemeler ise dava devam ederken açıkladığı orta kararla, ilaç bedelinin SGK tarafından tedbiren karşılanmasına hükmediyor.
Yine de tüm zorluklarına karşın dava süreci devam ederken ilaç bedelinin tedbiren verilmesi tüm kanser hastaları için umut oluyor. Lakin son devirde Yargıtay, davanın kabulüne dair hastaları haklı gören mahkeme kararlarını bozmaya başladı. Bu durum önlem kararlarının verilmesini şimdilik engellemiyor. Fakat bozma kararı, hastaların davaları kazanmasını zorlaştıran, hatta kazanma bahtını ortadan kaldıran bir karar niteliğinde. Münasebetiyle önümüzdeki süreçte hastaların davaları kaybettiği ve önlem kapsamında ödenen ilaç bedellerini SGK’ye geri ödemek zorunda kalabileceği bir tablo ile karşılaşabiliriz…
YARGITAY KONSEY RAPORU İSTİYOR
Yargıtay’ın bozma kararında belirtilen münasebet ise şöyle: “Davaya husus ilacın kelam konusu kanser hastalığının tedavisinde hayati değere haiz ve kullanılmasının mecburî olup olmadığının, hasebiyle kullanılmasının tıbben ve fennen sigortalının güzelleşmesine katkıda bulunup bulunmayacağının, ilacın hangi cins kanser hastalarında hangi evrede ve hangi dozda kullanılacağının ve bu konuların nasıl belirleneceğinin, davaya mevzu ilaçla yapılacak tedavinin bilinen mevcut tedavi metotlarına nazaran daha faal ve daha faydalı olup olmadığının üniversitelerin tıbbi onkoloji bilim kolundan alınacak sıhhat heyeti raporu ile saptanmalıdır. Bu saptama yapılırken belge içinde mevcut görüş, karar ve raporlarda irdelenip varsa çelişkiler giderilmeli, ayrıyeten bu belirleme yapılırken düzgünleştirme kavramından anlaşılması gerekenin sigortalı hastanın sıhhatine kavuşması ve hastalığın güzelleşmesi hususu olduğu göz önünde tutulmalıdır.”
Yargıtay’ın mahkemelerin orta kararlarını bozma münasebeti ve sonrasında yaşanılan süreçlerin kendisi Türkiye’de yaşayan binlerce kanser hastasını nasıl etkileyecek? Bu belirsizlik kanser hastaları ve yakınlarının tedavi ve yaşama tutunma süreçlerinin seyrini nasıl ve ne tarafta değiştirecek? Uzun vakittir kanser hastalarının davalarını yürüten Avukatlar Ali Samsum, Eda Akgül ve kanser hastalarının yakınlarıyla konuştuk.
‘HASTALAR HİÇBİR YARGISAL TEMİNATA SAHİP OLAMAYACAK’
Yargıtay içtihatlarında “tamamen iyileşme” ve “sağlığa kavuşma” üzere tıbben ve fennen imkansız olan şartların araştırılmasının adil ve kanuna uygun olmadığını belirten avukat Ali Samsum, bunun son derecede vicdansız bir yaklaşım olduğunu söyleyerek, “Zira bugün SGK’nın davasız olarak tabiatıyla karşılamakta olduğu pek çok ilacın hastayı büsbütün güzelleştirmediği birçok kronik, yani “iyileşmeyen” hastalık vardır. Kelam gelimi yüksek tansiyon, parkinson ve gibisi kronik, yani tam şifa ihtimali şimdi bulunmayan bu hastalıkların tedavisinde SGK doktor tarafından reçete edilen birçok ilacı hali hazırda ödüyor” dedi.
Yargıtay içtihadının yaratacağı en büyük tehdidin de burada olduğunun altını çizen Samsum, “Buna nazaran büsbütün düzgünleşme şartının uygulanması, SGK’ya muazzam geniş yetkiler tanıyor. O kadar ki günün birinde tüm kronik hastalıklara önerilen ilaçların SGK tarafından geri ödeme listelerinden çıkartılması halinde; hastalar hiçbir yargısal garantiye sahip olamayacak, maliyeti nedeniyle karşılayamayacakları bu ilaçlar için açacakları davaları “tamamen iyileşmeyecekleri” için kaybedecekler. Bu durum hastaların sıhhat ve tedavi hakları istikametinden hukukî müdafaanın dışında bırakılmaları manasına geliyor. Göz nazaran göre temel bir insan hakkının korunmaya bedel olmadığı Yargıtay tarafından ilan edilmiştir” tabirlerini kullandı.
‘YARGITAY, ONA GÜVENEREK DAVA AÇANLARA SIRTINI DÖNDÜ’
Yargıtay’ın bu tavrının dava sayısındaki artışla birlikte değiştiğini düşünen Samsum, 2021 yılının birinci yarısında birebir Yargıtay dairelerinin verdiği kanser hastaları faydasına birçok karar olduğunu kaydetti. Bu kararlarda ilacın sırf tıbben gerekliliği hakkında yapılan bilirk1işi incelemelerinin kâfi görüldüğünü ve davanın kabulüne dair kararların Yargıtay 10. Hukuk Dairesi tarafından onandığını da hatırlatan Samsum, şöyle devam etti:
“Benzer içerikteki kararlara 2021 yılından evvel de rastlıyoruz. Ne var ki Aralık 2021’de Yargıtay, içtihadını değiştirdi ve bugün artık sadece hastayı “sağlığına kavuşturan” tedavilerin karşılanması gerektiğine karar veriyor. Türkiye yargısının en değerli meselelerinden biri de bilhassa kitleleri yakından ilgilendiren davalarda, Yargıtay’ın istikrarlı kararlarını bir anda değiştirmesi ve ona güvenerek dava açanlara sırtını dönmesidir. Bizim olayımızda da Yargıtay’ın yıllara yayılan içtihadını bir anda değiştirmesini, dava sayısının artmasına bağlıyorum. Çok sayıda insanın SGK’yı dava etmesi ve eski içtihat nizamında hastaların haklarını arayabilecekleri elverişli yere sahip olması varsayımlarıma nazaran “sürdürülebilir” görülmedi, içtihat değiştirilmeliydi. “Tamam, artık dava açamazsınız” diyemezlerdi, bunun yerine “Açabilirsiniz, lakin kazanamazsınız” manasında yeni bir içtihat geliştirildi.”
‘KİŞİNİN SAĞ KALMA MÜDDETİ ÜZERİNDEN PAZARLIK YAPILAMAZ’
Yargıtay’ın mahkeme kararını bozma münasebetini yorumlayan avukat Eda Akgül ise bu kararın ekonomik telaşlarla verilmiş olduğu görüşünde. Yargıtay’ın, SGK tarafından karşılanmayan ilaç bedellerinin ödenmesinde düzgünleşme şartı aramasını, ömür hakkının kişinin sağ kalma mühleti üzerinden pazarlığa açık hale getirdiğini söz eden Akgül, bireylerin hayat hakkına bu halde müdahale edilemeyeceğini lisana getirdi. Bir ay hatta bir gün sağ kalım mühletinin uzamasının dahi birebir ömür hakkı kapsamında olduğunun altını çizen Akgül, şöyle devam etti:
“Bu noktada bir öteki sorun ise onkoloji tedavilerinde birden fazla tedavi formülünün bir ortada kullanılmasıdır. Neticeyi etkileyen birden fazla formülün olduğu bir anlayışta rastgele bir doktorun bu tarafta görüş bildirmesi de mümkün olmayacaktır. Örneğin ameliyat öncesi kullanılan tedavi protokollerinin birçoklarında gaye, hastalıkta gerileme sağlandıktan sonra cerrahi ile tahlil bulmaktır. Bu durumda benzeri şartlarda başarılı bir cerrahi müdahale ile büsbütün şifa bulan bir hastanın ilaç bedeli ödenirken, makûs bir cerrahi ile iyileşemeyen hastanın ilaç bedeli ödemesinin yapılmayacak olmasının kabulü hem vicdani hem türel manada mümkün değildir.”
Avukat Eda Akgül
‘AĞRI KESİCİNİN ÖDEMESİ AĞRIYI KESİP KESMEDİĞİNE NAZARAN YAPILMIYOR’
Öte yandan bu istikamette verilen kararların doktorlar üzerinde baskı oluşturacağını ve rapor düzenlemekten imtina edeceklerine dikkat çeken Akgül, son olarak şunları söyledi:
“Netice prestiji ile SGK tarafından hali hazırda ödemesi yapılan ilaçlar için bu tarafta bir kriter mevcut değil. Ağrı kesicinin ödemesi ağrıyı kesip kesmediğine nazaran yapılmıyor. Ağrı kesici ile ortasındaki en büyük fark bedellerinin yüksek olması olan bu ilaçlar için ağrı kesiciden beklenmeyen güzelleşme koşulunun aranması kararın ekonomik telaşlarla verilmiş olduğunun göstergesidir. Yargıtay’ın yıllar evvel ilaç bedellerinin ödenmesi tarafında verdiği kararlarda bugün değişikliğe giderek güzelleşme kaidesi araması doktorların lehte rapor düzenlemelerinin, yargıçların ise tedbiren ilaç teminine ait karar vermelerinin önüne geçmemelidir. Çünkü ilaç bedellerinin kurum üzerindeki külfetinin kalkması için tesis edilen bu kararların anayasal haklar noktasında bir kıymetlendirme ve kontrolden geçmesi mümkün değil.”
‘BUGÜNKÜ GÜZELLİK HALİMİ AKILLI İLACA BORÇLUYUM’
Uzun bir mühlet kemoterapi tedavisi gördükten sonra bir düzgünleşme olmadığı için hekiminin talebiyle akıllı ilaca başlayan bir kanser hastası yaşadığı süreci “İşe yarayıp yaramayacağı konusunda hiç emin değildim. Fakat çok kısa bir mühlet sonra yapılan tetkiklerde, ilacın olumlu manada tesiri göründü. Neredeyse 5 yıldır tedavim sürüyor. Doğal olarak ufak tefek yan tesirler oldu lakin tekrar de günlük hayatımı çok rahat bir halde sürdürebiliyorum. Bir mucize üzere geldi bu ilaç bana, bugünkü uygunluk halimi akıllı ilaca borçluyum” diye anlatıyor.
BU BELİRSİZLİK BENİM İÇİN DAİMA BİR GERİLİM KAYNAĞI
Son periyotta alınan Yargıtay kararlarına yansısını lisana getiren kanser hastası şöyle devam ediyor:
“Hayal kırıklığı yaşıyorum ve çok üzülüyorum. Kanser hastalarının bilhassa gerilim ve olumsuz hislerden uzak durmaları gerekir. Lakin bu tip haberler hem kendi hayatım hem de bu ilaçlarla şifa bulan öbür hastalar ismine beni sarsıyor. Neredeyse 30 yıldır çalışan bir beşerim, vergi ödüyorum lakin tam da takviyeye muhtaçlık duyduğum bugün, tedavimin sürüp sürmeyeceğini, hayat hakkımın ihlal edilip edilmeyeceğini bilmiyorum. Bu belirsizlik benim için daima bir gerilim kaynağı. Yaşadığım bütün berbat süreçlere karşın, her türlü zorluğa dayandım, umudumu yitirmemek için de ayrıyeten gayret ettim. Hayatımın elimden alınabileceği niyeti peşimi bırakmıyor ve bu canımı çok sıkıyor. Halbuki ilacımı bu cins telaşlara kapılmadan, rahatça alabilmem gerekiyor. Yalnızca benim değil, bu çeşit hayat kurtaran ilaçlara muhtaçlık duyan herkesin ulaşabilmesi gerekiyor. Ömür hakkı kutsaldır ve ben bu hakkım için elimden gelen her şeyi yapmak istiyorum.”
‘VÜCUDUNDA HİÇBİR KANSER HÜCRESİNE RASTLANMADI’
Kalçasında yaşadığı şiddetli bir ağrıyla babasının tedavi sürecinin başladığını anlatan bir öteki hasta yakını, “2018 Aralık ayında babama BT çektirdiğimizde kemiğinde bir kitle olduğu ortaya çıktı. Aydın Üniversite Hastanesi’nde kitleyi aldırdıktan sonra metastaz akciğer kanseri olduğu tespit edildi. Ve biz dördüncü evredeydik! Ardından çabucak birinci kür kemoterapi aldı ama önemli rahatsızlıkları başladığı için kemoterapiyi durdurduk, daha fazla alamadık” diyor.
Araştırmaları sonucunda sigortalı hastalara bakan bir doktora ulaştığını söyleyen hasta yakını, babasının hekimin önerdiği akıllı ilaç sayesinde sıhhatine kavuştuğunu söz ediyor:
“PDL-1 Testi yaptırdık ve ilaç % 80 uyumlu çıktı, tabibimiz da bu olaya çok sevindi. İlaca Ocak 2019 tarihinde başladık. 21 gün ortayla 2 kutu ilaç alıyorduk. Bu ilacın faydasını üç ay kullandıktan sonra görmeye başladık. Kanser hücrelerinde raporlarında da ispatlı olacak halde küçülmeler olmuştu. Babam bu ilacı alabilmek için kendi konutunu satmak zorunda kaldı. Mahkemeyi kazanıp 2021 yılında ödediği ilaç paralarının bir kısmını geri aldı lakin sattığı konutunu geri alamadı. Lakin sıhhatine kavuşmuş olması en büyük mutluluğumuz. Şu anda üç ayda bir denetimleri devam ediyor, bedeninde hiçbir kanser hücresine rastlanmadı. Bu sürecin hastalar için ne kadar güç olduğunu yakinen biliyorum. Bu hastalar için kendilerine uygun tedavileri kullanmaları vefat kalım problemi.”
‘3 HAFTA ÖMRÜ VAR DENİLMİŞTİ, ANNEM 3 YIL DAHA YAŞADI’
2017 yılında annesine rahim ağzı kanseri teşhisi konulduktan çabucak sonra dördüncü evrede olduğunu öğrendiklerini anlatan Yeterhan Avcı, “Anneme 3 gün ile 3 ay ortasında bir ömür biçtiler” diyor ve ekliyor: “O anda bize söylenen yapılacak hiçbir şey olmadığıydı. Ancak biz üzerimizdeki şoku atlattıktan sonra İstanbul’da bir tabip bulduk. Bu hekim, “Annenizin bütün organları çalışıyor. Yalnızca meşakkatli bir yola gireceksiniz” diyerek bize umut verdi. Yönlendirdiği onkolog, bize akıllı ilaç tedavisini önerdi. Ameliyat olamaz dedikleri hastamız ameliyat oldu ve sonra ilaca başladık. Lakin ilaca erişmekte çok zorlandık. Evvel ilacın parasını ödeyip sonra devletten parasını alıyorduk. Bu sürece bu biçimde devam ettik. Bize 3 hafta ömrü var denilmişti ancak annem 3 yıl daha yaşadı. Sonraki süreçte bünyesi kaldırmadığı için ilacı kesmek zorunda kaldık ve akabinde annemi kaybettik. Ancak bu ilaç bize annemizle hoş bir vakit geçirecek süreyi sağladı. Bu bize bir umut oldu. Örneğin annem benim evlendiğimi görebildi. Bu ilaçlar sizin kanserle savaşınıza bir kalkan misyonu görüyor. Sesimizi duysunlar, bu bahtı kanser hastalarının elinden almasınlar.”
