İnsansız deniz araçları: Ukrayna’nın kullandığı bu araçlar nasıl çalışıyor, maliyetleri ne kadar?

Reuters BBC’nin yaptığı bir araştırmaya nazaran en az 10 Rus gemisi Ukrayna tarafından gaye alınmış olabilir

Jushua Cheetham | BBC Verify

Moskova, Karadeniz’deki gemilerine yönelik insansız deniz araçlarıyla düzenlenen en az iki akın teşebbüsünü püskürtüldüğünü açıklarken, bu teşebbüslerin gerisinde Ukrayna’nın olduğunu belirtti. Ukrayna ise suçlamaları reddetti.

Savaşın başından beri insansız hava araçlarını tesirli bir biçimde kullanan Ukrayna’nın denizde de emsal bir teknolojiyi kullandığı ve bunun Karadeniz’deki istikrarları değiştirebileceği anlaşılıyor.

İNSANSIZ DENİZ ARAÇLARI (İDA) NEDİR?

Bunlar küçük, insansız, deniz yüzeyinde yahut altında faaliyet gösteren araçlar.

Gözetleme yahut akın hedefiyle kullanılan bu araçların boyutları ve özellikleri birbirinden çok farklı olabiliyor.

Mayın temizleme vazifelerinin yanı sıra düşman gemilerini gözetlemek yahut batırmak için de kullanılabiliyorlar.

Savaşın başından beri pek çok İDA’nın fotoğrafı paylaşıldı. Bunlardan biri de Kırım’da kıyıya vurduğu açıklanan bir araçtı.

Rybar Bu İDA’nın gövdesindeki şişkinliğin altında patlayıcı, önündeki yuvarlak beyaz kısımda fünye, zirvesinde ise kamera bulunuyor

Deniz yüzeyinde faaliyet gösteren araçların akabinde Ukrayna kısa müddet evvel deniz altında ilerleyen yeni Toloka TLK-150 isimli yeni bir aracını da tanıttı.

İDA’LAR NASIL ÇALIŞIYOR VE MALİYETLERİ NE KADAR?

Genellikle bu araçların içinde patlayıcı, üstünde yahut önünde de operatöre manzara ileten kameralar oluyor.

Uzakta bir yeri maksat alacaksa bunun rotası evvelden İDA’ya yüklenebiliyor.

Savunma alanında çalışan niyet kuruluşu Rusi’den Sidhart Kaushal, bu araçların maksada yaklaşınca bir insan tarafından denetim edildiğini ve patlatıldığını söylüyor.

Ukrayna’nın kimi İDA’ları kitle fonlama sistemiyle geliştirildi. Kaushal, bunların askeri eserler yerine, tüketicilerin erişebileceği materyallerden üretildiğini aktarıyor.

Rus medyası Moskova’nın da İDA’ları olduğunu, hatta bunların Odessa limanına yönelik bir taarruzda kullanıldığını yazdı. Ama BBC bunu doğrulayan bir ispat bulamadı.

Ukrayna ve Rusya’nın kaç tane İDA’sı olduğu bilinmiyor.

Maliyetleri de net değil.

Bu hususta tek bilinen, Ukrayna hükümetinin bir kezinde bir İDA modeli için açıkladığı 250 bin dolarlık maliyet.

Bu pek çok uzun menzilli füzeden daha ucuz. İDA’lar ayrıyeten süratli bir formda kullanıma alma ve tam eğitimli bir takım olmadan da kullanılabilme üzere avantajlara sahip.

Kaushal “Çok sayıda ucuz maliyetli araçla taarruza geçtiğinizde, bunlardan yalnızca birisi bile engellenmeden amaca ulaşabilirse, vereceği zararın boyutu atağın maliyetinin çok üstünde olur” diyor.

HANGİ AKINLAR İDA’LARLA YAPILDI?

BBC’nin doğrulama servisi BBC Verify’ın yaptığı bir araştırmaya nazaran Ukrayna bugüne kadar, Rusya’nın Sivastopol ve Novorossiysk limanlarına en az 10 atak düzenlemiş olabilir.

Bu araştırmanın kaynakları ise Rus ve Ukraynalı yetkililerden gelen açıklamalar ile lokal basında çıkan haberler.

CNN’e konuşan Ukraynalı savunma kaynakları Temmuz ayında Kerç Köprüsü’ndeki hücumda da İDA’ların kullandığını söylemişti.

Bazı hücumlar ise Ukrayna kıyılarından çok uzakta düzenlendi.

Mayıs ayında Rusya’nın istihbarat toplama gemisi Ivan Khurs’a yaklaşmakta olan bir İDA’nın manzarası paylaşılmıştı. Ama Rus gemisinin bu olayın sonunda hasar alıp almadığı bilinmiyor.

Getty Images Ivan Khurs gemisi

Rusya bu olayın İstanbul Boğazı’nın 140 kilometre kuzeyinde, Ukrayna kıyılarına 193 kilometre uzakta gerçekleştiğini açıklamıştı.

Bu da, İDA’ların uzak aralara ulaşabileceğini gösteriyor.

İDA’LAR SAVAŞIN GİDİŞATINI NASIL ETKİLİYOR?

Ukrayna’nın ucuz maliyetli İDA’lar kullanması deniz savaşlarında yeni bir devrin başlangıcı oldu. Kimi analistlere nazaran bu taktik Rusya için her gün artan bir risk ögesi.

Donanma gemilerine kıyasla İDA’ları radarla tespit etmek çok daha güç. Zira bu gemilerin sudan yüksekliği çok az ve gemi kadar ses çıkarmıyorlar.

Ekim 2022’de Rusya’nın Sivastopol’daki donanma üssüne düzenlenen akın, tarihte İDA ve İHA’ların birlikte kullanıldığı birinci atak olmuştu.

Uydu ve başka açık kaynak imgelerini inceleyen GeoConfirmed kuruluşuna nazaran bu hücumda üç Rus gemisi hasar görmüştü.

BBC Verify’ın incelediği yeni uydu imajlarına nazaran Rusya bunun akabinde üssün etrafında ağır tedbir aldı.

Norveç Savunma Çalışmaları Enstitüsü’nden Profesör Katarzyna Zysk’e nazaran Ukrayna’nın güçlü bir donanması bulunmasa da İDA’lar sayesinde Rusya’nın Karadeniz’e büsbütün hakim olmasını engelleyebildiler.

Öte yandan İDA’ların kimi dezavantajları da var.

Araçların üstündeki kamera ve sensörlerin görüş alanı kısıtlı. Bu yüzden net bir pozisyon verisi olmadan hareketli amaçları bulmakta zorlanıyorlar. Tıpkı nedenden dolayı kamuflaja sahip gemileri de tespit etmeleri güç.

Kamera imajının transferindeki meseleler da operatörün saldırıyı gerçekleştirmesini engelleyebiliyor.

Prof. Zysk “Buna şimdi tam manasıyla bir ihtilal diyemeyiz, hâlâ gelişme aşamasında” diyor.

Buna karşın Ukrayna’nın stratejisi milletlerarası kamuoyunun dikkatini çekti.

Prof. Zyke “Diğer donanmalar da bu çeşit sistemleri geliştirmek ve kullanıma almak istiyor” diye ekliyor.