Sinem Sal’ın yeni romanı ‘Behice’nin Yarım Kalan İşleri’, Karakarga Yayınları etiketiyle geçtiğimiz günlerde raflardaki yerini aldı. Sal, Kadıköy’de geçen bu romanını, annesini yalnızca anne olarak tanıyan bayanlara, içine sürüklendiği bir savaşta karşısında apansız babasını, ağabeyini, erkek işverenini ve erkek sevgilisini bulanlara adıyor.
Biz de bu vesileyle kendisine sorularımızı yönelttik.
‘Behice’nin Yarım Kalan İşleri’ nasıl ortaya çıktı, yazım sürecine dair bize neler anlatmak istersiniz?
Annesini annesi olarak tanıyan, doğal olarak çok az bilen bir bayanın öyküsünü yazmak istedim. Kitabın ismi da bu sebeple ‘Behice’nin Yarım Kalan İşleri’. Kahramanımız Ayşe Püren, Behice’nin yıllar evvel bir Hıdırellez gecesinde gül ağacının tabanına gömdüğü dilekleri bulur ve onları annesi ismine gerçekleştirmeye karar verir. Bunları yaparken kendi hayatı da değişmeye başlar. Annesinden devraldığı kaygıları değişir, aşkı değişir ve Behice’yi tanımaya başlar.
İki farklı kuşaktan bayanın kıssasını anlatmak istiyordum. Ayşe Püren de 30’larının başında, Kadıköylü, bir yayınevinde editörlük yapıyor ve stand-up komedyeni sevgilisiyle Kadife Sokak’ta bir bodrum katta yaşıyor. Bunlar en başta kurduklarımdı. Sonra bu iki farklı hayatı, iki farklı lisanı, iki farklı karakteri ve iki farklı vakti saç örgüsü üzere bir ortaya getirdim. Doğal olarak biçim de bu seçimlerle birlikte zarurî değişikliklere uğradı.
‘HAKİKİ BİR İSTEKLE İNŞA EDİLMİŞ BİR KÖPRÜ’
Kitap boyunca Ayşe Püren’in annesiyle kurduğu derin bağa şahitlik ediyoruz. Onları birleştiren şey, kan bağından çok, ortak hayallere ve ortak hayal kırıklıklarına sahip olmaları üzere geldi bana. Ne dersiniz?
Aynı vakitte ortak manilere sahip olması. Bir de Behice’nin hayatındaki bir pürüz de Ayşe Püren’in ta kendisi. Ayşe Püren’in hayatındaki pürüz de Ayşe Püren’in kendisi diyebiliriz rahatlıkla. Bu sebeple annesinin endişelerinin üstesinden geldiğinde kendi de hayatı yaşama hamasetini buluyor.
Bizim gerçek kimliğimizi ekseriyetle ailemizin değil de arkadaşlarımızın bilmesi fikri bana daima hüzünlü geliyor. Behice’yi arkadaşları üstünden anlatmak, bir genç bayanın annesini anne olarak değil de yalnızca bir insan olarak görmeye başladığı an ikisi ortasında bir köprü oluşturuyor. Yeni, organik, emek gerektiren bir uğraşla ve gerçek bir istekle inşa edilmiş bir köprü. Biyolojinin ötesinde kurulan bu bağ sayesinde kıssa anlatılıyor. Ayşe Püren annesinin dileklerinin peşinde koşarken bir bekâr anne adayı olarak kendi bahar bayramının ateşini yakıyor.
Peki yarım kalan meyyit düşler -bir hayalet misali- hortlayıp, hayatta kalanları rahatsız eder mi sizce? Onlardan nasıl kurtulunur?
Artık hayatta olmayan birinin yarım kalan hayalleri ne yazık ki bizi kendi hayatımızı yaşamaya itmesi dışında bir şeye yaramıyor. TedX konuşması ilhamı üzere. Değerlendirilememiş potansiyel, hakkıyla yaşanmamış bir aşk, olması gerektiği yerde geçmeyen hayat biz kalanlara bir ihtimal sunuyor: Yaşama ihtimalini. Bencil bir empatiyle gelen bu hamasete şanslıysak hâlâ vaktimiz varken sahip oluruz.
Behice’nin Yarım Kalan İşleri, Sinem Sal, 232 syf., Karakarga Yayınları, 2023.Ayşe Püren erkeklerle, erkeklerin dünyasıyla daima çatışma halinde. Babası, ağabeyi, işvereni, sevgilisi… Bu durum Ayşe Püren’i hem üzüyor hem de onun kendini var etmesine katkı sunan bir basamak yaratıyor. Bu münasebete dair neler söylemek istersiniz?
Ayşe Püren’in sevgilisini bir yarı-kaybeden olarak tanımlamak mümkün. İş güç tutturamayan bir stand-up komedyeni kusursuz bir aşık üzere görünüyor en başta. İş güç tutturamamasının en büyük delili da Ayşe Püren’i güldürememesi. Mutsuzlukla ya ölünür ya da onun üstüne bir hayat kurulur. Rakı sofrasına oturduklarında 20’lik söyleyerek az sonra zati kalkacaklarını ima eden babası, annesinin öldüğü gün mirası paylaşmaya kalkan ağabeyi, şiirden anlamaması bir yana, hayata da başı basmayan işvereni, ayrılırken Ayşe Püren’e IKEA taksitleri ve bir depresyon ikram eden sevgilisi… Ayşe Püren’in elindekiler bu kadar. Yani eski hayatından kaçmak isteyecek kadar motivasyonu; yeni bir hayat kurmaya yetecek kadar materyali var.
‘KADIKÖY KENDİ KÜLTÜRÜNÜ MÜDAFAAYI BAŞARDI’
‘Behice’nin Yarım Kalan İşleri’ bir Kadıköy romanı. Ben anlatıcıya sahip ve günümüzde geçen bir Kadıköy romanı yazmanın artıları ve eksileri hakkında neler söylemek istersiniz?
İlk romanım, benim çocukluğumun bir kısmının geçtiği Hasköy’de geçiyordu. Kadıköy de birinci gençliğimin her gününü geçirdiğim, beni şekillendiren, güzel müzikleri, sağlam şiirleri, süper muharrirleri, kimsenin dönüp bakmadığı mükemmel sinemaları öğreten bir semt. Ayşe Püren’in de birinci gençliğinde duvarına astığı posterlerin, otobüste kulağına taktığı müziklerin, internetten kaçak izlediği sinemaların, sahaflarda aradığı kitapların kaynağı bir tek Kadıköy olabilirdi. Zira Kadıköy bir halde kendi kültürünü muhafazayı başardı. Tahminen de orayı terk etmeyen insanları sayesinde.
‘TRAVMA ÖNÜNDE SONUNDA GÜLDÜRÜYE DÖNÜŞÜR’
Kitabın dram-komedi istikrarı de dikkat cazip. Biraz da bundan bahsedelim mi?
İkisinin birbirinden ayrılması bende pek mümkün görünmüyor. Travma önünde sonunda güldürüye dönüşür. Kaçınılmaz. Ya da tam zıddıyla açıklamak da mümkün: Güldürünün gerisinde travma vardır. Güldürüyü sevinçli olarak tanımlamayı tercih ederim yeniden de. Bu sebeple bence ‘Behice’nin Yarım Kalan İşleri’ de ‘Bizim Zamanımız’ da bir sevinçli dram tipi. Hayatlarının dramına dayanarak hayatta kalan insanların vakitle kaçınılmaz bir biçimde bulduğu strateji. Ayşe Püren de hayatta kalanlar ortasında.
Günümüzde bayan sorununu husus edinen çeşitli eserler üretiliyor. Tesirli bir muhalefet tekniği olarak edebiyatın hayatımızdaki yeri nerededir sizce?
Kadın hareketinin içinde olmayan, hiçbir aksiyonda koşmak zorunda kalmamış, bir mahkeme kararını beklememiş bir bayan Sevgi Soysal’ın Tante Rosa’sını, Latife Tekin’in Yasemin’ini, Figen Şakacı’nın Pala Hayriye’sini, Birhan Keskin’in şiirlerini, Suat Derviş’in Fosforlu Cevriye’sini, Tomris Uyar’ın günlerini, Didem Madak’ın dizelerini okuduğu anda örgütlü çabaya yıllarını vermiş olur.
Son vakitlerde neler yapıyorsunuz? Yeni bir çalışmanız var mı?
‘Bizim Zamanımız’ın sinematik kimyası yapımcıların ilgisini çekmişti. Kitabın adaptasyonu üzerinden başlayan çalışmalar benim de isteğim üzerine öteki iki özgün senaryoya dönüştü. Artık onları yazıyorum. Bir de her gün Google’da yeni bir hastalık aratıyorum. Boğazımda düğümlenen bir yumru var diye gittiğim beş hekimden sonra Globus Histerikus diye bir şeyin varlığını ve Esmeray’ın haklı olduğunu öğrendim.