Senanur Sözen
Brigitte Giraud’nun, geçtiğimiz yıl Fransa’nın en itibarlı edebiyat mükafatı Prix Goncourt’a layık görülen ‘Hızlı Yaşamak’ isimli yapıtı, İmre Özkoray’ın çevirisiyle Bağlantı Yayınları kataloğundaki yerini aldı. Kitap, şu hoş epigraf ile başlıyor: “Yazmak, gitmekten kaçındığımız o yere seyahattir.” Bu cümle, Giraud’nun duygusal kalemiyle işlediği bu yapıtın kapısını ortalarken, okuyucuyu ömrün kırılganlığının altında yatan derinliklere davet ediyor.
Kitabın merkezinde, Giraud’un kırk bir yaşındaki eşi Claude’u kaybettiği trajik bir motosiklet kazası yer alıyor. Lakin ‘Hızlı Yaşamak’, yalnızca bir kıssa anlatma biçimi değil, birebir vakitte insan hayatının beklenmedik virajlarını ve seçimlerin arkasındaki karmaşıklığı anlatan bir eser. Buna, daha spesifik bir tarif daha yapmak gerekirse, ustalıkla işlenmiş ayrıntıları birbirine bağlayan ve bir geri sayım üzere bizi o güne taşıyan bir “eğer” silsilesi demek de mümkün.
Anılarla dolu bu yapıtında, müellif, kazaya sebep olan olayların perde gerisini incelemeye başlıyor. Eşiyle birlikte satın aldıkları lakin “Claude’suz hayatımın bir şahidi haline geldi” (s. 11) dediği konutun satılmasının akabinde, gitmekten kaçındığı o yere yanlışsız bir seyahate adım atıyor. Yıllardır kaza gününe dönmemiş olsa da, çıktığı bu sorgu çeşidinde vakti durdurmaya ve geçmişi baştan yazmaya çalışıyor. “Eğer diye bir şey var mı?” sorusunu sıkça sorduruyor bize Giraud. Örneğin, Claude o gün Death in Vegas’ın ‘Dirge’ müziğini değil de, Coldplay’in ‘Don’t Panic’ müziğini dinleseydi her şey daha farklı olur muydu? Ya da o salı sabahı yağmur yağsaydı Claude motosikleti almak için o yokuşu çıkar mıydı?
Süratli Yaşamak, Brigitte Giraud, Tercüman: İmre Özkoray, 160 syf., Bağlantı Yayınları, 2023.‘Hızlı Yaşamak’ın en çarpıcı özelliklerinden biri, her bir “eğer”in arkasında yatan duygusal yoğunluğu yalın ve samimi bir lisanla anlatma hüneri. Müellifin seyahatine daha derinden bağlanılmasını sağlayan ve anlatımını sıradan bir yas öyküsü olmaktan sıyıran da bu samimi lisan. Kaza gününü çevreleyen olaylar ve sonrasındaki kayıp süreci o denli gerçek ve tanıdık ki, Giraud’nun yıllar sonra bile en ufak ayrıntının izini sürmesini ferdî soruşturmanız üzere benimsemekten kendinizi alamıyorsunuz.
Giraud, bu geri sayımında, eşiyle bağını kesim parça yine canlandırırken, sıradan günlerin ve kolay problemlerin bile ne kadar kırıcı ve tesirli olabileceğinin farkına varmamızı sağlıyor. Seçimlerimizin arkasındaki karmaşıklığı ustalıkla gözler önüne seriyor, insanın hayat ve vefat karşısındaki acziyetini derin bir formda aktarıyor.
Şans, tesadüf ya da yazgı, ne derseniz deyin; bu sözlerin bir manası olup olmadığını keşfetme eforu, muharririn fikirlerinin derin sularına sürüklüyor okuyucuyu. “Yirmi yıl oldu ve ben teslim olmak zorundayım. Bu meskenden ayrılmak, tıpkı vakitte gitmene müsaade vermek manasına geliyor,” (s. 157) diyerek her bir “eğer”e veda ediyor muharrir. Giraud’nun iç hesaplaşmasının sona ermesi ve “eğer” diye bir şeyin var olmadığının farkındalığı ise, bu suların ortasında, can yeleğimiz olmadan tek başımıza bırakıyor bizi.