Gizem Üstündağ
Hırvat muharrir ve direktör Juraj Lerotic’in birinci sineması olan “Güvenli Bir Yer” (A Safe Place), Locarno’nun ‘Günümüzün Sinema Yapımcıları’ kısmında prömiyerini gerçekleştirdi ve birkaç gün sonra Saraybosna’daki ana müsabakada yer aldı. 13 Eylül’de Kadıköy Sineması’nda yapılan ön gösterim yapan sinema, 15 Eylül’den itibaren sinemalarda…
“Güvenli Bir Yer”, çarpıcı bir formda ferdî tecrübelere dayanarak dokunaklı bir kıssayı seyirciye aktarıyor. Sinemanın merkezinde, erkek kardeşinin intihar teşebbüsü sonrasında yaşananları ve bu trajik olayın ailesi üzerindeki tesirlerini anlamaya çalışan bir karakter var. Lerotić’in olayları açık bir biçimde anlatması, sinemanın duygusal yoğunluğunu artırıyor ve karakterle derin bir bağ kurmamızı sağlıyor. Kıssanın bir gün içinde geçmesi ise, olayların yoğunluğunu ve tansiyonunu giderek arttırıyor.
HIZLA GELİŞEN BİR TRAJEDİNİN HABERCİSİ
Filmin açılış sahnesi ile Zagreb’deki bir mahalleye gidiyoruz. Bu başlangıç, sakin atmosferiyle başlayıp, Bruno’nun apartmanın girişini kırana kadar aldatıcı bir biçimde sakin devam ediyor. Akabinde, Damir ile telefonda konuşmasıyla tansiyon apansız yükseliyor. Bruno’nun içgüdüsü, kardeşinin durumunun ciddiyetini sezip çabucak meskene dönmesiyle doğrulanıyor: Damir, bileğinden ve boynundan kesilmiş bir formda bulunuyor. Bu sahne, süratle gelişen bir trajedinin habercisi olarak dikkatimizi çekmeyi başarıyor. Bruno’nun tasası ve paniği, acil durumun ciddiyetini yaşatıyor.
Acil bakım takımının gelmesiyle birlikte Damir’in âlâ olacağına dair bir umut ışığı doğuyor. Lakin burada sinemanın atmosferi de değişiyor. Yardım eden işçinin soğuk ve uzaklıklı tutumları, Damir’in tedavisinin yanı sıra aile bireylerinin ruhsal durumlarını da mercek altına alacağının sinyallerini veriyor.
Bruno’nun, polislerin Damir’in durumuna duyarsız yaklaşımları karşısında yaşadığı şaşkınlık, içimizde haklı bir öfke uyandırıyor. Empati mefhumun eksikliği sinemanın protest halinin belirleyici temalarından biri. Bu keskin tenkit, kurallara ve prosedürlere çok bağlı bir sistemin yarattığı mekanik insanın güçlü bir tezahürü. Öte yandan sinema, bunu yalnızca muhakkak bireylerin üzerinden tasvir etmiyor, tıpkı vakitte bu sistemin içinde çalışanların deneyim ettiği toplumsal bir sorunun altını çiziyor; insani kıymetlerin kuralların gölgesinde kaybolduğu bir dünyada, beşerler ortasındaki bağlar giderek zayıflıyor.
HİYERARŞİK SİSTEMİN ACINASI VARLIĞI
Bruno ve annesinin Damir’in tedavisini gerekliliklerini anlamaya çalıştığı hastane sahnesi, sinemanın güçlü bir öteki tenkit noktası. Hekimin bıkkınlık ve kibirle yaklaşımı, aile üyelerine karşı duyarsızlığı hiyerarşik tertibin acınası varlığını bir defa daha önümüze getiriyor. Statü ya da mesleksel yeterlilik ile lokalize edilemeyen üniversal bir kavramın altını çiziyor: Hürmet. Otoritenin ve şekilciliğin zehirli dinamiği, bir başkasının varlığını hiçe saydığında “saygı” izafi bir tariften ibaret kalıyor. Lerotić, sıhhat sisteminin ve otoritenin heyula üzere üzerimize çöken bu normatif tutumuna meydan okumayı başarıyor.
Film, yalnızca toplumsal tenkitler sunmakla kalmayıp, temelde bir aile öyküsüne odaklanarak güçlü bir duygusal bağ kuruyor. Bruno ve annesinin yaşadığı bölünmüşlük, sinemanın duygusal çekirdeğini oluşturuyor. Damir’e göstermeleri gereken itina ve dikkat, tıpkı vakitte kendi hayatlarını sürdürme eforlarını da içeriyor. Aldıkları her kararın yükü, kendi duygusal süreçlerini işlemek sıkıntısını daha da güçleştiriyor.
Damir’in karakterizasyonu, sinemadaki değerli bir farklılık ve etkileyici bir özellik. İntihar eğilimlerinin nedenleri sinema boyunca açıklığa kavuşturulmuyor. Sinemaya dair bu gizem, öyküyü diğer bir aksa taşıyor. Karakterin iç dünyasını bir bulmaca üzere çözmek izleyiciye düşüyor.
NEDEN BEN?
“Güvenli Bir Yer”, akıl sıhhati, ruhsal devinim ve intihar teşebbüsleriyle ilgili derin bir soruya dokunuyor: “Neden?” ve dahası “neden ben?”. Genel geçer bir karşılığın olmadığı, zorlayıcı bir soru elbet ki. Lakin güzelleşmenin ya da varoluşsal mananın değerli bir tahlil arayışı oluyor her bir “neden”. Tüm güç vakitlerin ve hastalığın en üst seviyeye çıktığı vakitlerde zalimce beyni ele geçiren bir başka soru ise “neden ben?” Bruno da tıpkı halde bir karşılık dileğinde ama yeniden de kardeşinden bu karşılığı almak için ısrar etmiyor. Damir ise ruhsal acısından doğan “neden ben?” kısmını o denli ki aşamıyor.
Belirsizlik, sinemanın en güçlü temalarından biri. Hiçbir sorunun cevabı mutlak değil. Lerotić, büyük açıklamalardan ve kesin sonuçlardan kaçınarak, kendi çıkarımlarımızı yapma özgürlüğünü bize veriyor.
Görüntü direktörü Marko Brdar’ın katkıları da dikkate paha. Hastane ve polis karakollarının iç yerlerindeki boğucu atmosferi muvaffakiyetle yansıtarak, karakterlerin yaşadığı tansiyon dolu ortamı incelikle resmediyor. Donuk renk paleti, sinemanın genel estetiğini şekillendirerek yıkıcı atmosferi güçlendiriyor.
Film, vakit ve yeri aşan inançlı alanların sonsuz ve sıkıntısız huzuruna ışık tutuyor. Anları ve yerleri duygusal bir forma sokan zihin çiçeklendiği surece varoluşun kaygan yerinden inançlı yerlere geçmek mümkün gözüküyor.