Dünya genelinde 10 Ağustos, “Aslan Günü” olarak kutlanıyor; Afrika’nın en büyük aslan nüfusuna ev sahipliği yapan ülkesi Güney Afrika Cumhuriyeti’nde sona erdirilmesi için çalışmalar yürütülen tutsak aslan endüstrisi, tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Resmi verilere göre, ülke genelinde 300’den fazla özel tesiste 8 bin civarında tutsak aslan bulunuyor. Bu aslanlar, vahşi doğanın dışında, insan elinde, esaret koşullarında doğup büyüdükleri için tutsak aslan olarak sınıflandırılıyor. Hayvanlara Karşı Zulmü Önleme Ulusal Dernekleri Konseyinden (NSPCA) alınan bilgiye göre, tutsak aslanlar, vahşi doğadakilerden farklı bir tür olarak değerlendiriliyor ve ülkedeki toplam aslan nüfusuna dahil edilmiyor.
İnsan elinde yetiştirilen tutsak aslanların, avlanma becerileri bulunmadığından ve insanlardan korkmadıklarından vahşi doğaya uyum sağlamaları mümkün olmuyor. Bu yüzden, Güney Afrika’da aslan nüfusu denilince ülkenin vahşi tabiatındaki yaklaşık 4 bin aslan esas alınıyor.
Tutsak aslan endüstrisi
Tutsak aslan endüstrisi, Güney Afrika’nın en önemli turizm sektörlerinden birini teşkil ediyor. Ülke genelindeki özel doğa parkları ve çiftliklerde tutulan bu aslanlar, ücreti mukabilinde bölgeye safari amaçlı gelen turistlere teşhir ediliyor.
Gauteng eyaleti çevresindeki özel doğa parklarında yaptığı incelemeler sonucu edindiği bilgiye göre, turistlere teşhir edilmeleri amacıyla kullanılan aslanlar, genellikle açık arazilerdeki tel örgülerle ayrılmış alanlarda tutuluyor. Buna göre, genellikle 1000 metrekareden küçük alanlarda 5-6 yetişkin aslan tutuluyor. Turistler, araçlarıyla bu bölümlere girerek aslanları yakından inceleme fırsatı buluyor.
Özel doğa rezervlerine girişte günübirlik ziyaretler için araç başı 10-15 ABD doları (270 ila 400 TL) ödeniyor. Ziyaretçiler, dilerlerse ek ücret vererek ailelerinden ayrı tutulan yavru aslanları sevip onlarla oynayabiliyor hatta fotoğraf çektirebiliyor. Turistlerin en çok rağbet ettikleri aktivitelerin başında tutsak aslanların öğle saatlerinde bakıcıları tarafından beslenmelerini izlemek geliyor.
Aslan avcılığı
Tutsak aslan endüstrisinin en tartışmalı konularından biri de aslan avcılığı. Ülkede tutsak aslanların avlanması, özel izne tabi olmak şartıyla yasal. Güney Afrika hükümeti, bu konuda sıkı denetim ve kota uygulasa da ülke, dünya çapında aslan avcılığının en önde gelen merkezlerinden biri olma özelliğini sürdürüyor.
Human Society International’ın 2022 tarihli raporuna göre, Güney Afrika’da 2014-2018 döneminde yabancılar tarafından 4 bin 176 aslan avlandı. Rapor, avlanan hayvanların yüzde 94’ünün tutsak aslanlardan oluştuğunu, yarıdan fazlasının ABD’li turistlerce avlandığını ortaya koydu.
Güney Afrikalı av acentelerinden edinilen bilgiye göre, bu av partilerinin fiyatları avın ve turun niteliğine göre 8 ile 60 bin dolar arasında değişiyor.
Batılı zengin turistlerin aslan avı merakını karşılamak üzere dar bir alanda savunmasız şekilde tutulan aslanlar, güvenli mesafeden av tüfekleriyle vurulmak suretiyle katlediliyor. Avcılar, katlettikleri aslanların başında fotoğraf çektirebiliyor ve bu aslanların kafataslarını “av ganimeti” olarak yanlarında götürebiliyor.
Güney Afrika’da bu tür aslan avı etkinlikleri, “konserve aslan avı” olarak adlandırılıyor.
Aslan kemiği ticareti
Avlanan aslanların kemikleri, tutsak aslan endüstrisinin en önemli kollarından birini teşkil ediyor. Başta Çin olmak üzere Uzak Doğu ülkelerinde aslan kemiği lüks süs eşyası, takı ve afrodizyak üretiminde kullanılmak üzere yoğun talep görüyor. Dünyada yasal olarak aslan endüstrisine sahip bulunan tek ülke Güney Afrika. Ülke, bu açıdan da en önemli tedarikçi konumunda.
Hükümet, son yıllarda ulusal ve uluslararası baskıların etkisiyle kemik ticaretine kota uyguluyor. Aslan kemiklerinin en büyük alıcısı Çin de 2020’den bu yana bu ticaretle ilgili yasal düzenlemeler uyguluyor. Bununla birlikte, Organize Suç ve Yolsuzluk Raporlama Projesi’nin (OCCRP) 2022 tarihli raporuna göre, aslan kemiği ticareti büyük oranda uluslararası suç örgütlerinin kontrolünde bulunuyor.
Uluslararası suç örgütleri, Güney Afrika’dan Laos’a, oradan Vietnam ve Çin’e aslan kemiği kaçakçılığı yapıyor. Aslan kemiği ticaretinde en çok öne çıkan Laoslu Xaysavang suç örgütünün elebaşı Vixay Keosavang‘ın yakalanması için ABD hükümeti bir milyon dolar ödül koydu.
Son derece karlı olan aslan kemiği ticareti, tutsak aslanların yanı sıra vahşi doğada yaşayanların da avcılar tarafından hedef alınmasına yol açıyor ve bu durum hali hazırda nesli tükenme tehdidi altında bulunan bu tür için oldukça ciddi tehdit olarak öne çıkıyor.
Tutsak aslan endüstrisinin zararları
NSPCA’den edinilen bilgiye göre, tutsak aslanların büyük bölümü, tutuldukları tesislerde hayatlarını oldukça kötü şartlarda sürdürüyor.
Yetkililer, yetersiz beslenen aslanların, hijyenik olmayan ortamlarda çeşitli sağlık sorunlarıyla karşılaştığını ve yeterli veterinerlik hizmetinin sunulmadığını öne sürüyor. Buna göre, tutsak aslan endüstrisi, vahşi yaşamın muhafazasında dünya lideri olan Güney Afrika’nın itibarını zedelerken vahşi doğada yaşayan aslanların korunmasına yönelik ise hiçbir fayda sağlamıyor.
Güney Afrika, aslan endüstrisini yasaklamaya hazırlanıyor
Güney Afrika hükümeti, ulusal ve uluslararası çevreci kuruluşların baskılarıyla son yıllarda aslan endüstrisine yoğunlaşmış durumda. Ormancılık, Balıkçılık ve Çevre Bakanlığınca 2022’de yapılan açıklamada, tutsak aslan endüstrisinin sona erdirilmesi için harekete geçileceği duyurulmuştu.
Hükümet, bunun için sektörden gönüllü çıkışın teşviki başta olmak üzere çeşitli stratejilerin üzerinde çalışmalar yürütüyor. Bununla birlikte, 10 Ağustos Aslan Günü itibarıyla ülkede tutsak aslan endüstrisi, hala yasal olarak varlığını sürdürüyor.