Namık Alkan
İZMİR– 14-28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimi sonuçları tartışılmaya devam ediyor. Seçimler, rejimin oylanacağı bir referandum olarak bedellendiriliyor, kaybedilmesi halinde Cumhuriyet Türkiye’sinin sonunun geleceği yorumları da yapılıyordu. Sonuçta Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan hem Cumhurbaşkanlığı seçimini kazandı hem de Meclis çoğunluğunu sağladı.
Öte yandan seçimlerde iktidar medyasının oynadığı algı yaratma rolü ise azımsanamayacak kadar büyüktü. Muhalif medyanın da ‘seçim kazanıldı havası yayması’ ile seçim sonuçları üzerinde olumsuz rol oynadığı değerlendirmeleri yapılırken, CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın tavırları ise konuşulmaya devam ediyor.
Akademisyen, gazeteci Prof. Dr. L.Doğan Tılıç ile 14-28 Mayıs seçim sonuçlarını ve medyanın bu seçimlerde oynadığı rolü konuştuk.
‘TÜRKİYE’NİN BİR DEĞİŞİM MUHTAÇLIĞI OLDUĞU KESİN’
14-28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri’ni geride bıraktık. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem Cumhurbaşkanlığını kazandı hem de Meclis çoğunluğunu elde etti. Bu seçim rejimin oylanacağı bir referandum olarak değerlendiriliyordu ve kaybedildi. Ne oldu Cumhuriyet Türkiye’sinin sonuna mı gelindi?
Hayır. Bu türlü bir söyleme seçim sürecinde bu seçimin son seçim olduğu değerlendirmeleri yapılırken de daima karşı çıktım. Şu kesin, cumhuriyetin pek çok pahası, kazanımı yok edildi. Laiklikten, kamuculuktan fersah fersah uzaklaşıldı. Bu ülkenin güya çok daha fakir olduğu 60’lı, 70’li yıllarında orta ve alt sınıf ailelerin çocukları, şayet zeki, çalışkan ve başarılıysalar en uygun okullarda en yeterli üniversitelerde fiyatsız okuyabiliyor, barınabiliyorlardı. Her makama gelebiliyorlardı. Artık güya çok daha varlıklı bir Türkiye’de fakir bir ailenin içine doğmuşsanız hiçbir talihiniz yok. Tek başına bu bile cumhuriyetten geriye ne kaldığının ispatı. Yıllar içinde cumhuriyetin kazanımları yok edildi. Cumhuriyet yok edildi. Bilimsel laik eğitim kalmadı… Bunları söyleyebilirsiniz. Lakin Cumhuriyet Türkiye’sinin sonuna gelindi demek, içinde cumhuriyetin artık geri kazanılamaz olduğu tınısını taşıdığı, uğraş azmi yerine pes etme hissinin önünü açabileceği için benim kabul edebileceğim bir söz değil.
14-28 Mayıs seçim sonuçları Kemal Kılıçdaroğlu üzerinden tartışılıyor. “Kazanacak aday” lafı tekrar deverana sokuldu. Fatih Altaylı, “Saksıya koysanız o yüzde 48’i alırdı” diye yazdı. Hâlbuki seçimler öncesi Kılıçdaroğlu üzerinde geniş bir mutabakat sağlanmıştı. Lakin alınan oy kazanmaya yetmedi. Ne diyorsunuz problem Kılıçdaroğlu’nun aday olması mıydı?
Türkiye’nin bir değişim muhtaçlığı olduğu kesin. Bu muhtaçlığın toplumsal demokrasi tezi taşıyan ana muhalefet partisi için geçerli olduğu da kesin. Fakat, değişimi bir başkan değişimi, vitrin değişimi olarak görmek büyük bir kusur. Değişime özünde karşı çıkmanın bir biçimi.
Şimdi Kılıçdaroğlu’nu maharetsiz, tekrar “kazanamayacak aday” hatta neredeyse hain ilan edenlere bakıyorum. Seçim kampanyası sürecinde, birkaç istisna dışında bu bölümdekilerin ezici çoğunluğu öve öve bitiremiyordu. Altılı Masa’nın mimarıydı, bir ortaya gelmesi hayal bile edilemeyen bölümleri bir ortaya getirmişti, bir kalp işareti yapıyor kalpleri ısıtıyordu, herkesi kucakladı diye herkes onu kucaklıyordu… Ne oldu?
Şimdi, bir hezimetin bütün faturasını ona yıkmak, o değişince çok şey değişeceğini sanmak kadar büyük yanlış yok.
Şunu da sormadan edemeyeceğim; Altılı Masa’nın başka önderleri nerede artık? Sonuçta onların hissesi yok mu? Onlar öteki hiçbir formda kazanamayacakları kadar vekillik kazandıkları için kazanan taraftalar mı?
Mesele Kılıçdaroğlu’nun aday olması değildi. Adaylığından evvel gelen ve daha temel problemler vardı. Genel olarak muhalefet açısından ve özel olarak da CHP açısından.
CHP açısından temel sorunun, şayet kendisini bir sol-sosyal demokrat parti sayıyorsa, “kendisi olmaktan” çıkarak başkalaşmak, on yıllardır “memleketin yüzde 70’i sağ ve muhafazakâr, iktidar olmak için biz de o denli olmalıyız” fikri ve zikriyle siyaset yapmak olduğunu düşünüyorum. İktidardan indirmek istedikleriyle ben de sizin kadar, hatta sizden çok dindarım, sizden düzgün milliyetçiyim diye çaba ederek, siyasal iklimin o renklere boyanmasına katkı sundular, milliyetçi-muhafazakâr hegemonyayı pekiştirdiler ve seçmen de bu ideolojilerin asıl temsilcilerinden uzaklaşmadı.
Milliyetçi ve muhafazakâr, bilhassa de AKP’nin tabanını oluşturan fakirlerle görüşmekten, gündelik hayat içinde sıkı bağlar kurmaktan doğal ki imtina etmeyeceksiniz. Bilakis daha çok görüşeceksiniz. Lakin bunu biz de milliyetçiyiz, biz de dindarız diyerek yapmanız gerekmiyor. O insanların sıkıntılarını, toplumsal meseleleri önceleyip, yerelde onlarla birlikte sorun çözücü ağlar, örgütlenmeler yaratarak yapacaksınız.
CHP’li belediyelerin tam da bu manada yaptığı çok başarılı işler vardı. Bence kampanyanın yüklü noktasında o kıssalar olmalıydı, ancak bunlar neredeyse hiç yoktu.
‘AKP’YE OY VEREN MİLYONLARCA BEŞERE GİTMEYİ HİÇ DÜŞÜNMEDİLER’
14-28 Mayıs seçimlerinde de ortaya çıktı ki, Erdoğan iktidarı seçimlere bütün devlet güçlerini gerisine alarak giriyor. Keza Erdoğan iktidarı medyanın yüzde 90’nına hâkim durumda. Medyanın bu ve 21 yıllık AK Parti iktidarları devrinde daha baştan adaletsiz yapılan seçimlerde oynadığı rolü anlatabilir misiniz?
Medyanın algı yaratmadaki rolü malum. Türkiye’de demokrasinin “d”sinin karar sürdüğü rastgele bir ülkede görülemeyecek bir medya ortamı var. Medyanın yüzde 90’ı 24 saat iktidar ismine propaganda yapıyor, palavra söylüyor, muhaliflere ceza üzerine ceza yağdırılıyor. Bu ortamda, muhalefetin toplumun bir kesitine ulaşacak imkânı yok.
Sosyal medyada yankı odaları oluşmuş herkes sırf kendi sesini duyuyor ve dünyayı da o denli sanıyor.
İktidar medyasına dair çok şey söylendi. Lakin, muhalif medyanın da kendine bir çuvaldız batırması lazım. Bu seçim kesin kazanıldı havasını yaymakta onların da rolü büyük. AKP’ye oy veren milyonlarca beşere gitmeyi, onlarla röportajlar yapmayı, onların mahallelerinde araştırmalar yapmayı, onları anlamayı ve anlatmayı hiç düşünmediler. Sonra, sürpriz! Nereden çıktı bu beşerler, nasıl oldu da bu kadar artırıma ve yoksulluğa rağmen bu türlü bir hal aldılar… Gazetecilik bunları da sorgulamayı, anlamayı ve anlatmayı gerektiriyordu. Hala gerektiriyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 21 yıllık iktidarları periyodunda kendisine bağlı bir seçmen kitlesi yarattı. Görüldü ki, bu seçmen kitlesi soğan-patates değerli diye bir çırpıda Erdoğan’dan vazgeçmiyor. Yıllar içinde bu seçmen kitlesinin oluşmasında, onu küçümseyen, hafife alan, bilgisiz, makarnacı diye niteleyen ve yer yer ötekileştiren, muhalefetin de bir sorumluluğu yok mu? Muhalefetin bu yüzde 52 ile münasebetini sorgulaması gerekmiyor mu?
Evet tam da bu türlü. Asıl sorgulanması gereken bu. Bir değişim olacaksa, onun yerine bunu genel lider yapmakla olmayacak. Bunları sorgulayarak olacak. Daha sınıf temelli, daha sorun temelli ve daha sorun çözme odaklı bir siyasetle olacak.
70’lerin devrimcileri, ülkenin en yeterli üniversitelerinde okurken ve önlerinde göz kamaştırıcı bir gelecek varken, 24 saatlerini fakir gecekondu mahallerinde geçirerek siyaset yapıyorlardı. Fakirleri yalnızca görmüyorlar, onlarla kendi gündelik hayatları içinde görüşüyorlardı. Onları konuşmuyor, onlarla konuşuyorlardı. Bu türlü çalışınca oralarda fevkalâde bir toplumsal dönüşüm, politikleşme yaşandı. 12 Eylül o sürecin varacağı noktayı görerek geldi ve tüm o mahalleleri, oranın insanlarını ezdi.
Halkın yüzde 70’i muhafazakâr, milliyetçi! Karadeniz öyle! 70’lerde farklı değildi ki. Fakat o Karadeniz’de, birebir halkın içinde, biz de milliyetçiyiz demeden ve sosyalizmi anlatarak büyük bir güç olmuştu devrimciler. Sonuç olarak, evet, siyaset yapma şekli ve kitlelerle münasebet kurma biçimi sorgulanmalı. Değişmeli. Benim değişimden anladığım siyaset yapma usulü ve örgütlenmenin bu çerçevede esaslı bir değişime uğraması.
‘MUHALEFET 18. FİL OLMALI’
Muhalefet cephesinde bir ümitsizlik havası hakim. CHP kurultaya giderken, HDP eş liderleri başarısız olduklarını açıklayarak bir dahaki genel konseyde aday olmayacaklarını açıkladı. 2002’den bu yana katıldığı neredeyse bütün seçimlerden başarılı çıkmış bir Erdoğan gerçeği önümüzde duruyor. En umutlu olunan 14-28 Mayıs seçimlerinde de muvaffakiyet elde edilemedi. Muhalefet bundan sonra ne yapmalı, nasıl bir yol izlemeli?
Bu sorunun cevabını aslında az evvel verdim. Tekrar altını çizebilirim ancak muhalefetin artık teselli bulduğu bir şeyi ben de söylemeliyim. Erdoğan bu seçimi de kazandı. Kazandı lakin kendisi birinci defa ikinci tipe kalarak, partisi değerli ölçüde oy kaybederek, geçmişte asla yanına yaklaştırmayacaklarıyla (ideolojik münasebetlerle değil, büyüklendiği için) ittifaklar kurmaya mecbur kalarak, büyük kentleri kaybederek kazandı.
Muhalefet bundan sonra ne yapmalı sorusuna da buradan hareketle karşılık vereyim. İşte teselli bulduğu bu noktaları abartıp bunlarla avunmamalı. Bu türlü yaparsa önümüzdeki lokal seçimler de felaket olur. Ekonomik krizin ya da sarsıntı karşısındaki beceriksizliklerin tek başına seçim kazandıracağı hayaline kapılmamalı. Aksine ekonomik kriz fakirleri daha fazla iktidara, AKP’ye bağlayabilir. O denli işleyen bir boyutu da var. Yoksulluktan kurtulmak üzere uzak ve güç bir maksattan daha yakın olan sürdürülebilir yoksulluk. Fakirlerin yoksulluklarını sürdürerek hayatta kalmalarını sağlayana tutunmaları.
Muhalefet ne yapmalıya, üstte söylediklerime ek olarak, birçok kere köşemde yazdığım bir şeyi söyleyerek “18. fil olmalı” diye karşılık vereyim. Ne demek 18. fil olmak? Sorun çözmek demek. Bir Hint masalı. Hindistan’da bir adam ölmek üzereyken üç oğlunu çağırıp vasiyet etmiş. 17 fili varmış. Yarısını büyük oğluna, üçte birini ortancaya, dokuzda birini de küçük oğluna bırakmış. Babaları ölünce çocuklar birbirlerine düşmüşler. 17 filin bir türlü yarısını bulamıyorlar, üçte birini alamıyorlarmış. Onların hengamesi bütün köye yayılmış. Bir gün yaşlı bir bilge, fili üzerinde o köyden geçerken hengameye gürültüye şahit olmuş. Nedenini sormuş. Anlatmışlar. “Kavga etmeyin” demiş, “Benim filimi de alın, paylaşın.” Artık 18 filleri varmış. Yarısını büyük oğlan almış, 9 fil. Üçte birini ortanca almış, 6 fil. Dokuzda birini de küçük almış, 2 fil. 9+6+2=17 fil. Yaşlı bilge kendi filini tekrar almış ve gitmiş. Bütün köy de peşinden!
Kıssadan pay. 18. fil olmak sorun çözmek demektir. Beşerler lakin sorun çözenlerin peşinden masraf. Muhalefet, illa da sol, kitleselleşmek istiyorsa 18. fil olmak zorunda.
‘SELAHATTİN DEMİRTAŞ TÜRKİYE SİYASETİNİN DEĞERLİ BİR DEĞERİ’
HDP/YSP’nin seçim kampanyasına Edirne Cezaevi’nden takviye sunan Selahattin Demirtaş, etkin politikayı bu evrede bıraktığını açıkladı. Demirtaş, Cumhurbaşkanlığı adaylığına hazır olduğunu, lakin bu teklifinin parti idaresi tarafından reddedildiğini de duyurdu. Demirtaş’ın kararını ve teklifini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Selahattin Demirtaş Türkiye siyasetinin çok kıymetli bedellerinden. Onun siyaseti bırakması hem HDP için hem de Türkiye için büyük bir kayıp olur. Cezaevi süreci Demirtaş’ı çok daha olgunlaştırdı, bir siyaset bilgesine dönüştürdü. Artık, geriye dönük değerlendirmelerin kolaylığı içinde, CHP’de bile, HDP/YSP aday çıkarsaydı daha güzel olurdu diyenler var. Bunu tartışmanın artık bir manası yok. Demirtaş aday olmadan da epeyce tesirli oldu. Dışarıdaki birçok siyasetçiden daha fazla. Bundan bu türlü de her nerede ve nasıl konumlanırsa konumlansın, siyasette aktif olacaktır. Olmasını istemek de gerekir, zira onun varlığı siyasete ve memlekete âlâ gelecektir.