*Fehmi Koru
Nüfusu fazla ülkeler tahıl gereksinimlerini iki ülkeden karşılıyor: Rusya ve Ukrayna…
Rusya-Ukrayna savaşı bu sebeple tahıl -buğday, arpa, mısır- muhtaçlığını onlardan karşılayan Çin dahil pek çok ülkede tedirginlikle karşılandı.
İki ülkenin ürettiği tahılın muhtaçlığı bulunanlara vaktinde ulaşamaması pek çok ülkede açlığa bile yol açabiliyor.
İki tahıl deposu ülkenin -Rusya ile Ukrayna’nın- devreden çıkması, bu eserlerin fiyatlarını da dayanılmaz biçimde artırmayla sonuçlanıyor.
Türkiye’nin birbirleriyle savaşan Rusya ve Ukrayna ile ilgilerini olumlu biçimde yürütmesi, ‘tahıl koridoru’ anlaşmasını kotararak, dünyayı bu tehlikeden hiç değilse bir müddetliğine kurtarması ile birinci meyvesini vermişti.
Vladimir Putin daha çok Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ricasını kırmayarak, o muahedeyi onaylamıştı. Bunu da her fırsatta söz ettiğini biliyoruz Putin’in…
Geçtiğimiz günlerde apansızın muahedenin tek taraflı olarak feshedilmesi ve ‘tahıl koridoru’nun Ukrayna kısmının denklemden çıkartılması, bu arka-plan akılda tutulduğunda, Putin’in birşeylerden memnun olmadığı manasına da geliyor.
Her ne kadar Rusya muahedenin kendi tahıl üretimlerini olumsuz etkilediğini ileri sürerek bu kararı almış olsa da, buğday rekoltesinin bu yıl rekor düzeye ulaşması o münasebetin geçersiz olduğunu, kararın alınmasında daha öteki sebeplerin aranması gerektiğini düşündürüyor.
Ukrayna savaşı Rusya’nın planladığı üzere gitmiyor. Batılı ülkelerin silah, teçhizat ve askeri eğitim alanlarında Ukrayna’ya verdikleri kapsamlı takviye, savaşı başlatan Rusya’nın kısa müddette sonuç almasını engelledi.
Dahası, Ukrayna bir-iki denemeyle savaşı Rusya içerisine taşıyabileceğinin işaretlerini de verdi.
Putin’in kendi elini kirletmemek istediği coğrafyalarda -ve bu ortada Ukrayna’da da- kullandığı paralı askerler örgütü Wagner’in Moskova’ya yürüme teşebbüsü de Rusya’nın görünümünü bozdu.
Wagner’in yaptığı bir çeşit isyan teşebbüsüydü.
Bütün bu saydıklarımın ‘tahıl koridoru’ anlaşmasının tek taraflı feshinde hiç kuşkusuz hisseleri var.
Ancak daha da değerli sebep, Putin’in Türkiye’den beklentileri konusunda yaşadığı hayal kırıklıkları…
Moskova Türkiye’nin izlediği dış siyasetten yakın tarihlere kadar mutluydu.
Hatta buna ‘fevkalade memnundu’ da denebilir.
Türkiye ile Rusya, bilhassa Suriye ve Libya’da farklı siyasetler izleyen iki ülke olmalarına karşın, Ankara’nın Batı ile problemleri sebebiyle izlemekte olduğu politik çizgi, Moskova için ehemmiyet taşımaktaydı.
NATO üyesi Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’yı üye almak isteyen örgüte sorun çıkartması, ABD ile kelamlı çatışmalarını sürdürmesi, Rusya’yı umutlandırmaktaydı.
Moskova’da karar verici takımların -özellikle de Putin’in- Türkiye’nin sonunda NATO’dan ayrılmasını yahut öbür NATO ülkeleri tarafından dışlanmasını, hatta NATO’dan kovulmasını beklediği de düşünülmekteydi.
Bazı gözlemciler, Türkiye’yi İsveç’in NATO üyeliğine itiraz etmesinin münasebeti olan Kur’an-ı Kerim’i yakma olaylarının gerisinde Moskova’nın bulunabileceği görüşündeler.
Finlandiya’dan sonra İsveç’in üyeliğine koyduğu rezervi de kaldırdı Türkiye.
Hiç kuşkusuz Putin bu siyaset değişikliğinden mutlu olmamıştır.
Bir müddettir Türkiye’de bulunan bir küme Ukraynalı komutanın, hatalıların iadesi kuralı uygulanarak, geçen yılın sonunda ülkelerine gönderilmesi de herhalde Putin’de şaşkınlığa sebep olmuştur.
Çok evvelce ilan edilmiş olduğu halde Putin ile Erdoğan arasındaki görüşmenin daima ertelenmesi de bu çok taraflı gelişmelerle bağlantılı sayılabilir.
Medya, bilhassa de AK Parti’nin prestij ettiği gazeteler ve TV kanalları, üstte kısaca özetlemeye çalıştığım yeni gelişmeleri gözardı ederek, iki ülke ortasındaki münasebetlerin eskisi üzere sürdüğü zannıyla, hususları hafife alan yayınlar yapmaktalar.
Görünen, Rusya ile Türkiye ortasındaki birbirine anlayışla yaklaşma devrinin sona erdiğidir. Elbette Ankara attığı her adımın Moskova tarafından nasıl değerlendirileceğini bilerek o adımları atmakta. Buna karşılık Moskova’dan hiçbir şey olmamış üzere bir mukabele görmeyi herhalde beklemiyor Ankara.
Şu evrede benim merak ettiğim, Türkiye’nin Rusya ile ortanın açılmasını getirmesi kaçınılmaz Batı’ya biraz daha yaklaşma siyasetinin, yeni hükümetle -özellikle de yeni dışişleri bakanı Hakan Fidan ile- ne derece ilgisi bulunduğudur.
Rusya’yı ve Putin’i en yeterli tanıyanlardan biridir Hakan Fidan; kendisinin dışişleri bakanı olmasıyla sertleşen yeni dış siyaset tercihlerinin Moskova’da nasıl değerlendirileceğini de elbette yeterli bilir.
Son bir notu da aktarayım.
Euronews ajansı dün şu haberi geçti:
‘‘Ukrayna Savunma Bakanlığı, Türk şirketi Baykar Makina ile Ukrayna’da insansız hava araçlarının bakım ve tamiratı için bir servis merkezi inşa etmek üzere bir mutabakat imzaladığını duyurdu.’’
Bu da yeni bir değerli gelişme.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.