Fehmi Koru*
ABD’de çıkan tesirli New York Times (NYT) gazetesinin Amerikalı meslektaşlar ortasında –‘Gray Lady’ gibi- değişik isimleri olsa da, NYT’ın kendisi ‘arşiv gazetesi’ (newspaper of record) olmakla övünür. Dünyada ve ABD’de geniş kitleleri ilgilendiren bir olay meydana gelmişse ona sayfalarında kesinlikle yer verdiği içindir bu övünme.
Google ve ChatGPT öncesi periyotlarda eskiye dönük araştırma yapacaklar NYT arşivine göz atmak zorundaydılar.
Wall Street Journal da birebir argümanda bulunabilir.
İngiltere’de ‘The Times’ gazetesi de öyledir. Arşiv gazetesidir.
Bizde hangi gazete benzeri bir teze sahip olabilir?
Maalesef bu soruya bir gazete ismiyle yanıt vermek pek mümkün görünmüyor.
Konu gazetelerde okunacak haberlere internette göz atarken bugün aklıma geldi.
Rusya’da Wagner ismini taşıyan, devlet lideri Vladimir Putin’in güvendiği adamı Yevgeny Prigozhin’e kurdurduğu özel ordu geçen hafta bütün dünyayı şaşkınlığa uğrattı.
Putin tarafından kurdurulan ordu Putin’i devirmek için Moskova’ya hakikat yola çıkmıştı da ondan…
İşin önemli olduğu anlaşılınca, tarafları barıştırmak için Belarus devlet lideri Alexander Lukashenko devreye girdi. Putin’i değil de Lukashenko’yu dinledi Prigozhin ve ordusunun rejimi devirmek için Moskova’ya hakikat yürüyüşünü durdurdu.
Müzakere sonuç verdi.
Rusya devlet lideri Putin, isyancı Prigozhin ve ordusunun öndegelenlerine dokunulmayacağı kelamını verdi.
Wagner’in başkaldırmasının çabucak öncesinden başlayarak, üstte isimlerini saydığım yabancı gazeteler, gün gün verdikleri haberlerle okurlarını bilgilendirdikleri üzere, gazetenin müellifleri ve hususun uzmanı diğer yorumcular tıpkı gazetelerde olayın sebeplerini irdeleyip okurları aydınlattılar.
Gelecekte bu olayı ele alma muhtaçlığı hissedecek araştırmacılar için o gazetelerde etraflı bilgi ve yorum bulunuyor.
Ya bizde?
Bakın bugün okuma zahmetine katlanırsanız karşınıza çıkacak bir haberin başlığını paylaşayım: “10 yılda kurduğu imparatorluk bir anda çöktü! Başarısız isyanı Prigojin’in sonu oldu.”
Her şey olmuş bitmiş… Putin kazanmış… Wagner ve önderi Prigozhin teslim bayrağını çekmiş…
Acaba?
Prigozhin Belarus’ta, Lukashenko’nun himayesinde. Wagner’in milisleri de dağılmış değiller.
Bir an için başlıkla verilen bildirinin yanlışsız olduğunu kabul edelim, Wagner çökmüş, Prigozhin de yok olmuş olsun…
Peki Putin ne halde?
İsyandan evvelki Putin neydi, bu olaydan sonra ne hale düştü?
En güvendiği kumandanlar sütre gerisine çekildiler; ‘Suriye kasabı’ lakabı bulunan ve Ukrayna’da sivillere karşı da acımasız davranmasıyla ‘Kıyamet savaşı generali’ (General Armageddon) unvanını da alan kumandan –Gen. Sergei Surovikin– ise sırra kadem bastı.
Wagner dayanağı olmazsa Rus ordusu gücünü koruyabilir mi?
Sadece Ukrayna’da değil, Suriye ve Libya’da da Rusya ismine savaşanlar Wagner’in milisleri…
Dahası, Prigozhin sadece milis gücünün başında değil, yönlendirdiği bir medyası da var. 2016 ABD seçimine toplumsal medya üzerinden müdahil olan Rus trollerin işvereni da Prigozhin’di.
Şu ana kadar kelamını ettiklerim Rusya’ya dönük problemler. Hususun bir de Rusya’nin ilgilendiği coğrafyanın ülkeleri ve Ukrayna vesilesiyle hususa müdahil olan Batı ükeleri boyutu da var.
ABD ve Avrupa açısından Wagner isyanı sonrası Rusya ve Putin nasıl bir ‘düşman’?
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını Sovyetler Birliği’nin Afganistan macerasına benzetenler olduğu biliniyor. Afganistan’ı işgale kalkışmakla, Sovyetler Birliği, varlığını tartışmalı hale getirmişti. Yenildi ve tarihe karıştı.
Ukrayna’ya Afganistan benzetmesi yapanların sesi çıkmaz olmuştu savaşın şiddeti artınca. Wagner ortadan çekilirse yahut Rus ordusu ile paralı askerler ortasında meydana gelen güvensizlik devam ederse ne olur?
Yukarıda verdiğim örnek başlığı atanlar bahsin bu taraflarını düşünmez görünüyorlar.
Oysa husus bizim ülkemizi de ilgilendiriyor. Putin’in ve hasebiyle Rusya’nın elinin zayıflaması Türkiye’nin memleketler arası ihtilaflara yaklaşımıyla ilgili hesaplarını yine gözden geçirmesini zarurî kılıyor.
Gelecek hafta Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta yapılacak NATO doruğuna Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da katılacak. ABD lideri Joe Biden Litvanya’dan evvel İngiltere ile Finlandiya’ya uğrayacak.
Erdoğan-Biden görüşmesi eskisinden farklı bir yerde cereyan edebilir ve Türkiye İsveç’in üyeliği konusunda NATO doruğunda üzerinde daha fazla baskı hissedebilir.
Bizim gazeteler, arşiv kıymeti taşıma hassasiyetleri bulunmadığı için, o vakit da atacak bir başlık bulacaklardır.