Fehmi Koru*
Nijer’de yaşanan askeri darbe yüzünden dikkatim Afrika’ya yönelince, daha evvel pek önemsemediğim yan bilgiler de karşıma çıkıyor.
Eğlenceli olduğu kadar da düşündürücü bilgiler…
Gana da Afrika’nın batısında bir ülke.
Vaktiyle Portekiz’in daha sonraları İngiltere’nin sömürgesi olmuş, bağımsızlığına kavuştuktan sonra, kendisine liderlik etmiş siyasetçilerin ve işlerine geldiğinde darbelerle sisteme müdahale eden askerlerin ayak oyunlarına sahne teşkil etmiş bir ülke…
Bağımsızlık sonrası periyodun en aktif ve renkli siyasetçisi Kwame Nkrumah 1957 yılında başbakanlığı üstlenmiş, sonradan da kendisini cumhurbaşkanı seçtirerek ülkesinin ve Afrika kıtasının güçlü önderi haline gelmişti.
Cumhurbaşkanı seçildikten sonra birinci yaptığı da muhaliflerine soluk aldırmayacak bir otoriterliği ülkeye dayatmak olmuştu. Gana onun devrinde tek parti devleti haline dönüşmüş, Nkrumah da ‘ebedi lider’ ilan edilmişti.
Askerler onu 1966 yılında bir darbeyle koltuğundan ettiler.
Lenin mükafatına layık görülmüş, Rusya -o devir Sovyetler Birliği- yanlısı Nkrumah Afrika’da geçen yüzyılın devrimcisi olarak hala yad edilmekte.
Darbenin akabinde ülkesini terk etmek zorunda kalan Nkrumah birinci birkaç yılını komşu Gine’de, sonraları da Londra’da geçirdi. Batılı istihbarat örgütlerinin kendisine yönelik mümkün kumpaslarından kuşku duyunca, görüşlerine sempatiyle bakıldığını bildiği Romanya’ya gitti. Birkaç ay sonra da, 1972 yılında, Bükreş’te hayata veda etti.
Beni güldüren, yeni çıkan bir kitapla ilgili bir kıymetlendirme yazısında okuduklarım oldu.
Adamın biri Nkrumah’ın ismini kullanarak pek çok insanın parasını çarpmış…
Ganalı adam. İsmi John Blay-Miezah. O sıralarda -1970’lerde- Amerika’da yaşıyormuş fakat kısa bir müddet Gana’dayken Nkrumah’ın yanında bulunmuş. Vefatından çabucak evvel Bükreş’te birlikte olduklarını ve son aylarını Nkrumah ile paylaştığını söylemekteymiş…
Vefat 1972’de olmuş ve çabucak akabinde o sıralarda 30’lu yaşlarında olan Blay-Miezah Nkrumah’ın son nefesini verirken kendisine emanet ettiği bir vasiyetini etrafla paylaşmaya başlamış.
Anlattığı, Gana’da yaygın biçimde esasen konuşulan bir mevzuymuş: 1966’da kendisini koltuğundan eden darbeye muhatap olmadan çabucak evvel, elinin altındaki mücevherler, elmas ve pırlantalar ve nakit paralar ile birlikte 30 bin külçe altını Gana’dan İsviçre’deki bankalara aktarmış Nkrumah. Kendisini devirenlerin ülkeyi soyacaklarını düşündüğü için yapmış bunu düşürülen önder. Hedefi, bu servetin Gana’yı kalkındırma projelerinde kullanılmasını sağlamakmış. Uygun bir vakitte ülkesine dönecek ve itimat altında tuttuğu paraları getirtip o projelerde kullanacakmış Nkrumah.
Ölmeden evvel, güvendiği kişi olarak hemşehrisi Blay-Miezah’a, bir tek ona, İsviçre bankalarındaki hesapların numaraları ile şifrelerini emanet etmiş…
Blay-Miezah etrafa bunu duyururken, paraları bulunduğu yerden getirene kadar sürecek birkaç hafta -belki birkaç ay- günlük masraflarını karşılamasına yarayacak biçimde dayanağını esirgemeyeceklere, bu hamiyetperverliklerinin karşılığı olarak, bankalardaki paraların bir kısmını teklif etmekteymiş…
Onun bu cömert (!) teklifinin üzerine kimler atlamamışlar ki…
Tabii evvel Ganalılar…
İngilizler… Amerikalılar…
Bir devir ABD’de adalet bakanlığı yapmış John Mitchell’in dul eşi bile cömert destekçiler ortasına katılmış…
Neredeyse 20 yıla yaklaşan bir mühlet içerisinde Blay-Miezah bu öyküsüyle oldukça para toplamış…
Yöntemi kolay adamın: Bir yerde kendisini tanıtıp Nkrumah’ın sakladığı hazinenin uygulayıcısı olduğunu kabul ettirdikten ve yatırımcılardan birkaç haftalığına olduğunu söyleyerek para topladıktan sonra, onları parayı bölüştürmek üzere Gana’ya, İsviçre’ye, Londra’ya çağırıyor ve ortadan kayboluyormuş…
Bir öteki yerde yine tıpkı işi yapmaya devam ediyormuş…
Hatta birkaç kere ağır hasta olduğu numarasıyla yatağa da düşmüş. Yatırımcıları kendisini görmeye geldiklerinde mevt döşeğinde yattığını düşünmüşler. Biri cebinden çıkardığı bir tomar parayı üzerine koyduğunda, çarşafın altından elini çıkarıp parayı kapmış Blay-Miezah.
Sülün Osman’ın ABD ve İngiltere’deki gibisi üzere biri Blay-Miezah. Sülün Osman Galata köprüsünü pazarlıyordu heveslilere, bu da Gana’nın hazinesini…
Gana hükümeti sonunda Blay-Miezah‘i yargılayıp dokuz yıla mahkum etmiş de dümeni o noktada kesilmiş…
Okurken güldüm.
Devlet başkanlığı yapmış birinin ülkesini onbinlerce külçe altını yurtdışına kaçırıp soyabileceğini düşünen yerli-yabancı yatırımcılar…
Gülmeyip de ne yapacaktım…
ABD’yi Gana’da temsil eden büyükelçi Shirley Temple, dışişleri bakanı Henry Kissinger’a bu dolandırıcılığı rapor ederken, ‘‘Yaptığının dolandırıcılık olduğuna inananlar bile, Blay-Miezah’ın anlattığının yanlışsız olması durumunda aptal yerine konulacaklarından endişeliler’’ diye de not düşmüş.
Nasıl olur da gülmem…
Yepoka Yeebo’nun bu dolandırıcılık olayını anlattığı ‘Anansi’s Gold’ kitabını birinci fırsatta okuyacağım.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.