Emirhan Durmaz
İZMİR – Seçim sonrası gündemdeki en büyük merak konusu yeni periyot kabinesinde kimlerin yer alacağı oldu. O denli ki, iktidar noktasında yine kâfi dayanağı almasına rağmen geçmiş devirlere kıyasla bir güç kaybı yaşayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AK Parti iktidarının ismi sıklıkla Mehmet Şimşek ile anılıyor, bu isim kimi çevrelerce bir “kurtarıcı” olarak görülüyordu.
Beklenen oldu ve 3 Haziran tarihinde Mehmet Şimşek, yeni Hazine ve Maliye Bakanı olarak vazifeye atandı. Pekala, liberal çevrelerin “arkasında durmalıyız” dediği ve kimi çevrelerce “kurtarıcı” olarak lanse edilen Şimşek, geçmiş periyodunda emekçi ve işçiler cephesinde nasıl bir iz bıraktı ve mevcut ekonomik girdaptan çıkış noktasında bir tahlil geliştirebilir mi? Mevzuyu çalışma ekonomisti Dr. Erkan Aydoğanoğlu ile konuştuk.
‘EMEKÇİLERİN HAFIZASINDA OLUMSUZ İZLER BIRAKMIŞ BİRİSİ’
Seçim sonrası vazifeye gelen Mehmet Şimşek kimi çevrelerce epey “liyakatli” bulundu. Pekala Şimşek’in işçiler ismine sicili nasıldı?
Türkiye’nin uzun müddettir içinde olduğu ekonomik kriz sürecinin yarattığı hayat pahalılığı ve yüksek enflasyon en çok fiyatlı işçileri olumsuz etkiledi. Uzun müddettir berbat olan ekonomik göstergeler, seçim iktisadı uygulamaları sonrasında ekonomiyi adeta çöküşe yanlışsız sürüklemeye başlayınca kurtarıcı aranmaya başlandı. Seçim sürecinde memleketler arası sermayenin inanç duyduğu bir isim olarak Mehmet Şimşek’in iktisadın başına geçeceği ve bütün meseleleri çözeceği propagandası yapıldı.
Şimşek seçim sonrasında Hazine ve Maliye Bakanı olarak açıklandığında, yıllardır iktidarın iktisat idaresini eleştiren bölümler başta olmak üzere, toplumun değerli bir kısmında olumlu ve optimist bir hava oluştu. Bu durumun temel nedeni olarak yıllardır iktisat idaresinde liyakatsiz ve maharetsiz insanların misyon alması nedeniyle ülke iktisadının göz nazaran göre çöküşün eşiğine getirilmiş olması gösterilebilir.
Adı birinci açıklandığında hakkında olumlu açıklamalar yapılan Şimşek’in sicili bilhassa işçilerin hakları kelam konusu olduğunda hiç de iç açıcı değil. Şimşek, 2007’den 2018’e kadar iktisat idaresinin içinde yer almış, siyaset ve uygulamalarıyla bilhassa personel ve işçilerin hafızasında olumsuz izler bırakmış birisi. Misyonda olduğu periyot boyunca taban fiyat başta olmak üzere, maaş artışlarının sonlu ölçülerde yapılmasını savundu. Lakin öteki taraftan istihdam yaratma mazeretiyle sermayeye kaynak aktaran işçileri düşük fiyat, esnek ve garantisiz istihdama yönelten siyasetlerin en kararlı uygulayıcısı oldu.
Şimşek’in iktisat siyasetinin özünü IMF tipi ‘kemer sıkma’ siyasetleri oluşturuyor. Geçmiş yıllardaki tecrübelerimizden kemer sıkma siyasetlerinin kimleri kapsayacağını varsayım edebiliyoruz. Hasebiyle önümüzdeki devirde bilhassa fiyatlı işçiler ve küçük üreticiler için çok sıkıntı bir periyot olacak. Gelir dağılımının daha da bozulması ve yoksulluğun yaygınlaşarak büyümesi sürerken, prestijden ve sermaye yanlısı siyasetlerden rastgele bir taviz verilmesi beklenmemeli.


‘MEVCUT ŞARTLARDA İŞİ HİÇ KOLAY GÖRÜNMÜYOR’
Mehmet Şimşek mevcut enflasyonist ortama dur diyebilir mi ya da enflasyonla büyüme modeline devam edilebilir mi?
Mehmet Şimşek vazifeye gelir gelmez yaptığı açıklamada birinci maksadın enflasyonla çaba olacağını açıkladı. Lakin tek adam rejiminin kapitalist iktisadın en temel prensiplerini reddederek uyguladığı ‘Yeni İktisat Modeli’ yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı sıkıntısını bu kadar büyüttüğü ve denetimden çıkardığı şartlarda bunu gerçekleştirmek hiç kolay görünmüyor. Enflasyonla büyüme modelinin devamı daha yüksek enflasyon, cari açık, bütçe açığı üzere öteki dengesizlikleri beraberinde getirdiğinden sürdürülebilmesi mümkün görünmüyor.
2023 başından itibaren TÜİK’in enflasyonu evvel ‘baz etkisi’, sonra ‘doğalgaz etkisi’ ile gerilemiş üzere görünse de bilhassa döviz kurlarındaki artışın önümüzdeki aylarda enflasyonu tekrar süratli bir biçimde arttıracağını göreceğiz. Enflasyonu denetim altına almak için faizler artınca iktisatta yaşanacak daralma nedeniyle kaçınılmaz olarak işsizlik artacak. İktisadın mevcut yapısıyla enflasyon, işsizlik ve büyüme hususlarında optimist olmamızı gerektiren hiçbir neden yok.
Normal bir iktisatta, gerçek manada büyümeden bahsedilebilmesi için birinci bakılması gereken yer ne kadar üretim yapıldığı ve ne kadar istihdam artışı sağlandığıdır. Sahiden büyüyen bir iktisatta yeni istihdam alanları yaratılır, iş arayanların iş bulma imkanları artar. Dünyanın her yerinde geçerli olan bu kural, kelam konusu Türkiye iktisadı olunca bütün manasını yitiriyor. Türkiye’de uzun yıllardır büyüme sayılarında temel belirleyici olan krediler (borçlanma) ve tüketim harcamaları oldu. Hane halkının borç yükü artıp iktisadı küçülürken ülke iktisadının teknik olarak büyümesine katkı sundular. İstihdam yaratmayan, sermaye lehine kaynak ve servet transferi yapan bir büyüme modelinin halkın ömür şartlarını güzelleştirmesi beklenemez.


‘FATURA HALKIN SIRTINA YIKILACAK’
Şimşek misyona gelir gelmez “Rasyonel yere döneceğiz” açıklamasında bulundu. Bununla birlikte ise “Vergiyi tabana yaymalıyız” söylemi geldi. Gelecek periyot iktisat siyasetleri açısından personel ve işçileri ne bekliyor?
Şimşek’in iktisadın başına getirilmesiyle Türkiye iktisadının temel yapısal meselelerinin kısa müddet içinde çözüleceği ve iktisadın istikrara kavuşacağı propagandası yapıldı. Lakin gerek ülke iktisadının bugün içinde bulunduğu durum gerekse Erdoğan’ın faiz-enflasyon alakasını tersten kuran kanılarının değişmediğini açıklaması ülke iktisadının önümüzdeki devirde daha büyük krizlerle müsabaka mümkünlüğünü arttırıyor.
Mehmet Şimşek’in IMF’ye bile rahmet okutması beklenen ‘rasyonel politika’ uygulamalarının yaratacağı fatura bir sefer daha halkın sırtına yıkılacak. Münasebetiyle ülkenin sahip olduğu bütün doğal varlıkların sermayenin hizmetine sunulduğu, emekçi haklarının, sendikal hak ve özgürlüklerin kısıtlandığı, fiyat artışlarının sıkı denetim altına alınacağı şiddetli bir devir bizi bekliyor.
Mehmet Şimşek’in “Vergiyi, tabana yayacağız” açıklamasının tek manası, kemer sıkma siyasetleriyle krizin faturasını bir sefer daha işçilerin sırtına yıkacağız demek. İktidara geldikleri birinci günden bu yana işçilere sırtını dönen, her ekonomik krizde tercihlerini sermaye sınıfından yana yapanların, önümüzdeki devirde farklı bir siyaset izlemesi beklenmemeli.
Önümüzdeki periyotta işgücü maliyetlerini daha da azaltmak, ücret/maaş artış oranlarının sonlandırılması, süreksiz ve garantisiz istihdamın yaygınlaşması, kıdem tazminatı fonunun yine gündeme getirilmesi üzere tamamı işverenlerin talepleri ortasında yer alan adımların atılması şaşırtan olmayacaktır. Taban fiyat ve memur maaşlarına muhakkak oranlarda artışlar yapılsa bile, kaşıkla verilen ücret/maaş artışlarının çok daha fazlasının kısa mühlet içinde kepçeyle geri alınması kaçınılmaz olacaktır.