Emek Partisi, 14 Mayıs ve 28 Mayıs seçimleriyle ilgili Genel İdare Şurası tarafından hazırlanan 15 unsurluk bir kıymetlendirme paylaştı.
Açıklamada seçimlerin iktidar için zafer, muhalefet için hezimet biçiminde yorumlanamayacağı belirtilirken Emek ve Özgürlük İttifakı’nın oy kaybıyla ilgili de, “EÖİ ve ortalarında farklılıklar olmakla birlikte bileşenlerinin potansiyellerine uygun bir çalışma yürütülmediği de bir gerçektir. Kısaca seçimlerde ittifak seçim platformuna uygun tesirli bir seçim kampanyası yürütülememiş; EÖİ halk kitlelerinden beklenen oranda dayanak alamamıştır” denildi.
Değerlendirme metninin tamamı şöyle:
“1- 14- 28 Mayıs tarihlerinde gerçekleşen parlamento ve Cumhurbaşkanlığı ikinci cins seçimleri, milletlerarası gözlemci kurumların raporlarında da yer aldığı üzere eşitsiz, baskıcı ve adil olmayan şartlarda yapılmış seçimlerden biri olarak ülkemizin siyasal tarihine geçti.
2- Vali, kaymakam, “kolluk” ve “güvenlik güçleri” üzere devlet memurlarının seçmen tercihlerine yönelik fiili müdahaleleri dahil iktidar partisinin devletin bütün imkanlarını kanunlara karşıt biçimde seferber etmesine rağmen 14 Mayıs parlamento seçimlerindeki kitle dayanağı bir evvelki seçimlere nazaran %7 oranında azalmıştır.
3- İkinci tıpta sonuçlanan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise Erdoğan ve Kılıçdaroğlu ortasındaki oy farkı 2 milyon 329 bin 865’tir. Bu farkın 2 milyonluk kısmının yuvarlak hesaplamayla (Konya 600.000, Kayseri 400.000, Sivas 300.000, Kahramanmaraş 300.000 ve yurt dışı 400.000 olmak üzere) 5 merkezden sağlanmış olması; ortadaki farkın tarihi olarak siyasal İslamcı tarikatlar başta olmak üzere gerici akımların tesirli olduğu bölgelerden kaynaklandığını göstermektedir.
4- AKP güç kaybetmekle birlikte, Erdoğan ve Cumhur İttifakı mevcut durumunu korumuştur. Cumhur İttifakı 321 milletvekiliyle meclis salt çoğunluğunu elde ederken, Erdoğan bir evvelki seçimde aldığı oy oranını koruyarak Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmıştır. Bu tablo ittifaklar ortası oy kaymalarının yaşandığını ve/fakat AKP’den eksilen oyların büyük ölçüde MHP ve YRP’ye kaymak suretiyle ittifak içinde kaldığına işaret etmektedir.
5- Hayat pahalılığının, toplumsal fakirleşmenin, açlık ve sefaletin, bayan cinayetlerinin, cinsiyet ayrımcılığının, toplumsal homofobinin her geçen gün daha da arttığı, ahlaki yozlaşma ve çürümenin toplumun en küçük hücrelerine kadar sirayet ettiği, ezilen ulus, inanç ve kısımlar üzerindeki baskı, inkâr ve yok sayma tavrının sürdürüldüğü, her türlü ekonomik, toplumsal, siyasal hak arayışının zorla baskılanmak istendiği somut şartlarda bütün bunların sorumlusu olan Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nın seçimlerden mevcut statükoyu koruyarak çıkması; ezilen ve sömürülen kitlelerin yaşadığı hoşnutsuzluğa karşın iktidar alternatiflerine gereğince itimat duymadıklarını göstermektedir.
6- Bununla birlikte AKP’nin %7 oranında oy kaybettiği seçimleri tek adam idaresi için “zafer”, muhalefet için ise “ağır mağlubiyet, hezimet” üzere kavramlarla ya da saptamalarla tabir etmek yanlışsız değildir. Erdoğan ve ortaklarının siyasal iktidarı ne kadar müddetle elde tutabilecekleri aşikâr değildir. Gerisindeki tekelci güçlerin çıkarlarını ve seçimleri kazanmayı önceleyen ekonomik siyaset sürdürülemez bir noktaya gelmiştir. Atacağı adımlardan bağımsız olarak ülkenin yarısını her şartta karşısında bulacak bir iktidar olduğu/olacağı seçimlerde bir defa daha ortaya çıkmıştır. Memleketler arası şartlar da emperyalizme bağımlılığın tesiriyle giderek daha zorlayıcı istikamette ağırlaşmaktadır. Rusya – Ukrayna savaşı, Ortadoğu ve Suriye’deki gelişmeler, NATO’nun genişleme siyasetinin getirdiği baskı, Libya, Doğu Akdeniz bölgesindeki problemlerdeki düğümlenme vb. dış siyasette hareket alanını güzelce daraltmış bulunmaktadır.
7- Gerçekten seçim sonuçlarının netleşmesi ve yeni kabinenin kurulmasıyla birlikte, TL süratle kıymet kaybetmeye başlarken artırımlar sürat kesmeden arka arda gelmeye devam ediyor.
Ülkenin bir döviz dar boğazında olduğu, faizlerin arttırılacağı, eskisi üzere düşük faizlerle kredi bulmanın sona ereceği, giderek düşen ekonomik büyümenin önümüzdeki devirde sürdürülemeyeceği ve iktisadın bir daralma sürecine gireceği vb. artık gizlenemiyor. Bunlar ve bunlara bağlı olarak taarruzların ağırlaşması, hayat ve çalışma şartlarının daha da berbatlaşması, işsizlikteki artış önümüzdeki periyodun kaçınılmaz gelişmeleri ve gerçekleri içinde yer alacak.
8- Tek adam idaresinin seçimleri kazanmasının esas nedeni karşısında ezilen ve sömürülen kitleleri somut talepleri etrafında birleştirecek ve harekete geçirecek kapsamda bir gayret ve seçim ittifakının kâfi seviyede oluşturulamamış olmasıdır.
Tek adam idaresine karşı muhalefetin ana gövdesini oluşturan “Millet İttifakı”nın seçim platformu; görünürde bile ezilen ve sömürülen sınıf ve katmanların acil taleplerine taban seviyede de olsa yer vermiyor; emperyalist ve yerli monopollerin çıkarlarını önceleyen ve “güçlendirilmiş parlamenter sistem” olarak niteledikleri bir politik rejimin kurulmasını temel alıyor; çelişkileri ve kesimli yapısıyla kitlelerin giderek genişleyen kesitlerinin dayanağını alamıyor ve itimadını kazanamıyordu.
Millet İttifakı, ezilen ve sömürülen sınıfların tek adam idaresinin akınlarına karşı ve talepleri etrafında örgütlenmesini ve gayretini engelleme, en geri seviyede tutma çizgisini izledi.
Tüm bunlar, kitlelerin Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nı destekleyen kesitleri ortasında da gelişen hoşnutsuzluk ve yeni arayışların, tek adam idaresi ve Cumhur İttifakı’ndan kopuşa gerçek ilerlemesini, genişleyerek yaygınlaşması engelledi.
Partimiz, burjuva muhalefetin platformuna ve “bekleyin, tek adama idaresi seçimlerde kaybedecek ve her şey düzelecek” davetlerinde en somut tabirini bulan çizgisine karşı uğraş etmesine rağmen, burjuva muhalefetin bu davetleri kitlelerin yalnızca geri bölümlerini değil ileri kesitlerini de etkiledi ve gayretin gelişmesini engelleyen bir etken oldu. Bu tesirin kırılamamış olması ve tek adam ve idaresinin ataklarına karşı ezilen ve sömürülen sınıfların taleplerini temel alan ve kitlelerin giderek genişleyen kısımlarını kucaklayan bir gayretin ve bununla birleşen bir aydınlatma ve örgütlenme çalışmasının yürütülememesi son seçimlerde alınan sonuçların en önemli nedenlerinden biri hatta en değerlisidir. Kitlelerin giderek genişleyen kısımları, tek adam idaresi ve Cumhur İttifakı’nın gerçek yüzünü fakat kapsamlı bir teşhir, ajitasyon ve propaganda çalışmasının eşlik ettiği uğraş içinde, kendi öz deneyimlerinin yardımıyla görebilirdi.
Bununla irtibatlı olarak, seçimler tabanında toplumsal muhalefetin ana gövdesini oluşturan “Millet İttifakı”nın ezilen ve sömürülen sınıf ve kitlelerin acil taleplerini es geçerek, temel taraflarıyla tekelci sermayenin çıkarlarını temel alan “sistemin restorasyonu”nu içeren programı ve seçim platformu işçi kitleler ortasında tereddütlerin oluşmasına yol açmıştır.
9- Millet İttifakı “aman ha provokasyona gelmeyelim” diyerek daima biçimde seçim sandığını problemlerin tahlilinin yegâne aracı olarak gösterdi.
EMEP olarak Millet İttifakı’nın personel ve işçileri burjuva bilince ve burjuva niyet kalıplarıyla hareket etmeye, münasebetiyle kendi sınıf çıkarlarını görmelerini engelleyen bu tutumunu birinci andan itibaren eleştirdik. Personel ve işçileri bu tavrın yol açacağı aksilikler konusunda uyarmaya çaba ettik. Ne yazık ki uğraşlarımız kâfi olamadı. Millet İttifakı ve Kılıçdaroğlu’nun yaşanan hayat pahalılığına karşı olan hoşnutsuzluğun kolay yoldan iktidarı sandıkta devireceği “iyimserliği” baskın çıktı.
Kitlelere yönelik bu pasifizasyon, işçi kitlelerin resen uğraşları içinde özdeneyimleriyle öğrenmelerini ve bu bağlamda “bilinç sıçramaları yaşamalarını” engelleyen bir rol oynadı.
Bu durum (işçi sınıfı ve işçilerin şuur, örgütlenme ve uğraş seviyesindeki zayıflık ve gerilikler de dikkate alındığında) Erdoğan etrafında birleşmiş en gerici mihrak olan Cumhur İttifakı bileşenlerinin (siyasi parti, cemaat, tarikatların) işçi kitlelerin talep ve beklentilerini istismar etmelerini kolaylaştırdı.
10- Hayat pahalılığı, alım gücünün düşmesi üzere etkenlerin elbette ki siyasal iktidara bir faturası olacaktır. 14 Mayıs parlamento seçimlerinde bu bir sefer daha görülmüştür. AKP’nin en büyük oy kaybını sanayi kentlerinde yaşaması bundandır. Ama başka yandan bunun günümüz şartlarında tek başına “iktidar götürme”yeceği de görülmüştür. Bu noktada seçim öncesinden başlayarak sıkça vurgu yapılan “boş tencere” metaforunun bugünün gerçeklerine tam uymadığını belirtmek gerekir. Yoksa tarihî olarak 1789 Fransız burjuva ihtilali başta olmak üzere bütün ihtilallerin ve politik iktidar değişikliklerinin objektif yerini “boş tencere” oluşturmuştur. Ülkemiz yakın tarihinde bunun son örneği AKP’nin iktidara geldiği 2002 seçimleridir. 2001 ekonomik krizinin neden olduğu pahalılık, işsizlik ve toplumsal yıkımın boş bıraktığı tencere, devrin iktidar partilerinin bir kısmını siyasal tarihe gömecek seviyede cezalandırmıştır.
Kendilerinin iktidara gelmelerinin en önemli objektif tabanını oluşturduğu için; tencerelerin boş kalmasının yol açacağı aksilikleri Erdoğan ve AKP de çok yeterli bilmektedir. Bu yüzdendir ki tencerenin tamamıyla boş kalmasını önleyebilmek ismine bir kumarbaz üzere hareket etmekte beis görmemiştir. Merkez Bankası net döviz rezervinin eksi 70 milyar dolara gerilemesini göze alarak döviz kurlarını baskılamış, kamu bankaları eliyle KOBİ’lere, küçük esnaf ve dükkân sahiplerine düşük faizle kredi imkânı tanıyarak süreksiz de olsa bu kısımların rahatlamalarını sağlamıştır. Böylelikle çarkları döndürebilmiş, işsizliği ve üretimi belirli seviyede tutabilmiştir. Bu, taban fiyat yahut biraz üstünde fiyat alan personel, maaşı ve emeğiyle geçinen işçi bakımından tertipli bir gelir manasına gelmektedir ve mevcut şartlarda “oy tercihi”ni belirlemede tesirli olmuştur. Tekrar, seçime hakikat, minimum fiyatın vergi dışı bırakılması, taban fiyata, memur ve emekli maaşlarına, tarım eserleri taban fiyatlarına evvelki yılların üstünde artış yapılması, öğrenci kredi borçlarında yapılan düzenlemeler, EYT yasasının çıkarılması vb uygulamalar seçmen tercihinin tek adam idaresi lehine olmasında öteki etkenlerdir.
11- Erdoğan ve müttefikleri şuur ve örgütlenme seviyesi geri durumdaki işçi kitlelerin ulusal, etnik, inanç ve kültürel cephede taşıdıkları gerici paha ve önyargıları kışkırtıp, istismar etmiştir. İHA, SİHA, TOGG; TCG Anadolu Gemisi vb. etrafında “yerli ve milli” söylemi eşliğinde geliştirilen propaganda sıradan şuurun tesirindeki insanların “ulusal gurur”unu okşamış, onlarda kalkınma beklentisi yaratmış, ülkenin gelişip, büyüyeceği, artan istihdam ve refahtan hisse alacakları niyetini uyandırmıştır. Bu yolla işçi kitlelerin antiemperyalist hisleri sömürülmüştür. Böylelikle hem Erdoğan ve AKP’nin emperyalizm işbirlikçisi gerçek yüzünün görülmesi engellenmiş hem de düzmece “antiemperyalizm” ve “yurtseverlik” ile estetize edilerek işçi kitleler içinde ırkçı, şoven milliyetçiliğin tesirleri yaygınlaştırılmıştır.
12- Seçimler emperyalizm ve işbirlikçi tekelci burjuvazi ve büyük toprak sahipliği tarafından 12 Eylül darbesiyle önü açılıp, örgütlenmesi sağlanan siyasal İslam günümüzde, siyasi iktidarı ele geçirerek önceli iktidarlarla kıyaslanmayacak oranda devlet aygıtına hâkim olmuştur.
Bu durum Erdoğan ve AKP’ye öteki imkânlarla birlikte milyonlarca insanı toplumsal yardımlar üzerinden kendisine bağımlı hale getirme imkânı tanımıştır. Valilik, kaymakamlık, mahallî idareler, tarikat ve cemaatler, AKP parti teşkilatının iç içe geçtiği 1 milyonun üzerinde aileyi kapsayan devasa bir toplumsal yardım ağı oluşturulmuştur. Erdoğan’ın iktidardan düşmesi halinde bu yardımların kesileceği propagandası, toplumsal yardıma muhtaç hale düşürülmüş bu kesim içinde tesirli olmuştur.
Gerçekte siyasal İslam ile toplumsal yardımların bir bağlantısı yoktur. Bu, neoliberal bir yönelimdir. Siyasal İslam olmasa da bunlar olurdu. Gerçekten CHP’nin programı da bunu içermektedir. İşin aslı siyasal İslam ve tarikatlar, neoliberal iktisat siyasetlerinin hayata geçirilmesinde özelleştirmelerden tasfiyelere, toplumsal siyasetlerin iptaline kadar her hususta elverişli bir araç oldular.
Artık kamuda işçi alımından terfilere, özel bölümde işe almaya varana dek tarikat ve cemaatler kelam sahibi bir konuma gelmiştir. Bütün bunların seçim sonuçlarına olan tesirleri olduğu üzere; yeniden bu olgu(lar) MHP, YRP, Hüda-Par üzere partilerin yükselişini açıklayan bilgileri oluşturmaktadır.
13- Seçim sonuçları, AKP, Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nın ekonomik, toplumsal olarak büyük zorluk yaşayan işçi kitleler içinde hala istek üretme kapasitesine sahip bir propagandaya ve bunu örgütleyecek örgütlülüğe sahip olduğunu göstermiştir. Erdoğan ve AKP’nin seçim muvaffakiyetinin ardında yığınlarla olan bu bağ belirleyici olmuştur. Muhalefetin iktidarı devirebileceği şartlarda bunu başaramamış olmasının nedenleri ortasında bu durumu görmekte ve buna karşı bir propaganda (hamle) örgütlemekte yetersiz kalmış olmak da vardır.
Muhalefetin ana gövdesini oluşturan ve izlediği seçim stratejisi, muhtemel hükümet programı ve seçim platformu ile Millet İttifakı, seçimlerin yenilen tarafı olmuştur. Ancak bu durum bileşeni olduğumuz Emek ve Özgürlük İttifakı (EÖİ) olmak üzere Millet İttifakı dışında muhalefeti oluşturan öteki ittifaklar ve siyasi partilerin seçimlerdeki sorumluluğunu hafifletmenin münasebeti olamaz.
EMEP seçimlerde iki burjuva mihrak dışında en geniş cepheyi kapsayacak bir “halk seçeneği” oluşturmak için gayret göstermiştir. Bunun sonucu kapsaması gereken tüm güçleri kapsamasa ve fonksiyonuna, önündeki vazifelere uygun bir çaba yürütmede zayıflıklar gösterse de EÖİ etrafında seçimlerde üçüncü bir mihrak oluşturulmuştur. Partimiz 39 vilayette 58 adayla seçimlere katıldı. Yeşil ve Sol Gelecek Partisi (YSP) listelerinden iki üyemiz milletvekili seçildi. EÖİ %10,55 oranında oy alarak 65 milletvekili çıkardı. Bu, 2018 seçimlerine nazaran % 0, 98 oranında az oy ve 2 milletvekili eksik demektir. Seçimlerin bilhassa HDP açısından hangi şartlarda gerçekleştiği dikkate alınmalıdır. Ancak EÖİ ve ortalarında farklılıklar olmakla birlikte bileşenlerinin potansiyellerine uygun bir çalışma yürütülmediği de bir gerçektir. Kısaca seçimlerde ittifak seçim platformuna uygun tesirli bir seçim kampanyası yürütülememiş; EÖİ halk kitlelerinden beklenen oranda takviye alamamıştır.
EMEP seçim çalışmasını işçilerin acil taleplerinin ve gereksinimlerinden kopuk, kendi başına “seçime özgü” bir çalışma olarak ele almamıştır. Çalışmasını her alanda işçilerin şuur, örgütlenme ve uğraş seviyelerini ilerletme ve geliştirme çabasının bir kesimi olarak ele almış, bütün güçlerini bu perspektifle harekete geçirmeye çalışmıştır. Bu devirde yürüttüğü çalışma, sonuç çıkarmak üzere partimizin bütün organlarında değerlendirilmiştir. Bu taraftaki efor önümüzdeki süreçte de sürdürülecektir.
14- 14- 28 Mayıs seçimlerinin en değerli sonuçlarından biri de “sistem tartışmaları”nı meçhul bir müddet ülke siyasal gündeminden çıkartacak olmasıdır. Hakikaten birinci andan başlayarak Erdoğan ve Bahçeli ikilisi bunu dillendirmişlerdir. Muhalefet cephesinden de bu hususta bir ses çıkmamakta, muhtemelen tek adam rejimine nazaran nasıl durum alınacağının hesabı yapılmaktadır. Kısaca parlamenter sistem talebi bir müddet için de olsa rafa kaldırılmış durumdadır. “Muhalif TÜSİAD”ın, sermayenin dolanımı ve kendini yine üretimi sürecinin önünde pürüz gördüğü (ihale kanunu, teşvik ve vergi muafiyeti, kredi şartları vb) kimi mahzurları kaldıracak düzenlemeler yapıldığında tek adam rejimine bir itirazı olmayacak, seçimi kazananla işbirliği yapmaktan kaçınmayacaktır.
Tek adam idaresi ve Cumhur İttifakı’nın seçim sonuçlarını faşist bir diktatörlük inşasına giden yolda gücünü tahkim etmenin bir aracı olarak kullanacağı baştan belirlidir.
TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’ın tahliye edilmemesi, RTÜK’ün muhalif kanallara ceza yağdırmayı sürdürmesi, ilkokullara imam görevlendirilmesi, valiliklerin belirli müddetle basın açıklamalarına dahi müsaade vermeme kararları almaları vb ülkenin karanlık bir tünele sokulmak istendiğinin işaretleridir.
Seçimlerden mevcut konumunu koruyarak çıkması Erdoğan ve destekçileri için yeni iktidar periyodu kolay olmayacaktır.
Ekonominin içinde bulunduğu durum, Mehmet Şimşek’in ikinci bir Kemal Derviş olarak misyona getirilmesiyle birlikte “rasyonaliteye dönüş” kelamlarıyla iletisini verdiği “yeni ekonomik model” ve uygulamaların neler olacağı ve bunların ne üzere sonuçlar doğuracağı öngörülebilir. Fiyatların baskılanması, üretimde daralma, işsizlik vb. Bu tabloda; bugüne kadar buradan türetilen propaganda da gerçekler karşısında “ikna gücü”nü değerli oranda yitirecektir. 10 ay sonra lokal seçimlerin olması bu süreci yavaşlatabilir ve lakin tümüyle ortadan kaldıramaz. Bu durum elbet hiçbir hareket alanı kalmadığı manasına değil hareket yapma imkânlarının son derece kısıtlandığı manasına gelmektedir.
Siyasal planda ise Cumhur İttifakı’nın meclis salt çoğunluğuna sahip olması ve Erdoğan’ın iktidarını korumuş olması gerçeği, gelecek günlerin karanlık geçeceğine dair bir data oluştursa da bunun her tarafıyla gerçekleşip, gerçekleşmeyeceğini tayin edecek olan tek adam idaresi ile ezilen ve sömürülen kitleler ortasındaki uğraşın, ezen ve ezilen sömüren ve sömürülen sınıflar ortasındaki güçler bağlantısının ve ortalarındaki uğraşın gelişme seyri olacaktır.
Meclis aritmetiği içinde sayıları az olsa da halkın gerçek temsilcileri bulunmaktadır. Burjuva muhalefetin deklase bir duruma sürüklendiği günümüz şartlarında EÖİ objektif bakımdan ezilen ve sömürülen kitlelerin parlamentodaki temsilcisi /parçası durumundadır. Yeni güçlerin iştirakiyle kendini genişlettiği, pratik uğraş alanlarında birleşik bir güç olarak hareket ettiği ölçüde tek adam rejimi ve ardındaki gerici güç odaklarının faşist bir rejim kurma hevesleri kursaklarında kalmaya mahkûmdur.
15- EMEP olarak eksiklik ve yetersizliklerimizi nedenleriyle birlikte manaya her vakit temel yaklaşımımız olmuştur. 14- 28 Mayıs seçimlerini bu tarafıyla irdelemeyi ve sonuçlar çıkarmayı sürdüreceğiz. Önümüzdeki periyot personel sınıfı ve işçiler için sıkıntı bir periyot olacaktır. Gerek sermaye örgütlerinin açıklamaları, gerek Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in üzerinde çalıştıklarını belirttiği “orta vadeli ekonomik plan”a dair söyledikleri, ezilen ve sömürülen kitleleri yeni bir “kemer sıkma dönemi”nin beklediğine işaret etmektedir. Bunun çevirisi; fiyatların baskılanması, üretimde daralma, işsizlik, artırım ve vergi artışlarıdır. Tek adam rejimi, bu siyasete yığınların duyacakları hoşnutsuzluk, öfke ve gösterecekleri yansıyı ödünlerle azaltmak için gerekli imkâna gereğince sahip değildir. Bunun manası yönetmede sıkıntı ögesinin öne çıkacağıdır. Bu saldırganlık fakat ezilen ve sömürülenlerin örgütlü, birleşik çabasıyla püskürtülebilir.
Şimdi önümüzde çıkardığımız derslerle bu temelde tek adam rejimine karşı EÖİ çatısı altında emek ve demokrasi güçlerinin en geniş cephesini örgütlemek vazifesi duruyor. Bu mevzuda sorumluluğumuz büyük. EMEP bu birliğin inşasında üzerine düşen sorumluluğa uygun davranacak, gerekli çabayı ve esnekliği gösterecektir. Bu temelde tüm muhataplarımızı tarihî sorumluluğumuzun şuuruyla hareket etmeye ve bu türlü bir birliği oluşturmaya çağırıyoruz.” (HABER MERKEZİ)