Kavala’dayız.
Sahilde bir restoranda… Pazartesi günüydü, akşam üzeri, hava çok hoş, hafif serinlik var.
Garson arkadaş bizimle hayli ilgileniyor. Konuşuyoruz, havadan sudan, Kavala’dan, yemeklerden…
Yemeğin sonuna yanlışsız masamıza geldi. Kırık bir Türkçe ile “Benim dedeler Konya Karaman’dan” dedi. İngilizce devam etti, “100 yıl evvel Kavala’ya gelmişler. Annem Türkçe biliyor ancak ben öğrenemedim.”
Sonra muhabbet derinleşti. “Türkleri çok seviyoruz. Benim annemin her gün iki Türk dizisi var. Seyrediyor sonra da ağlıyor.”
“Biz de Yunanları çok seviyoruz. Yıllardır gidip geliriz, kimse makûs davranmadı. Çok âlâ anılarımız, arkadaşlıklarımız var” dedik.
O da, “Sorun bizde, sıradan insanlarda değil ki, tepedekilerde” dedi. Sonra da bağlantıların yeterli olmasını istemeyen Amerika’dan, kapitalizmden bahsetti. Biz de ona hak verdik.
YUNANLILAR TÜRKİYE’DEKİ GELİŞMELERİ YAKINDAN TAKİP EDİYOR
Yine Kavala’da eser çeşitleri güçlü ve ferah bir züccaciye dükkanındayız. Eşim bakınıyor, ben de kasaya yakın bir yerlerde gaz lambalarıyla ilgileniyorum. Yunanlılar gaz lambalarını seviyorlar. Birkaç çeşit var, geçmişte kalsa da beğenilen nesneler.
Dükkana bakan arkadaş yanaştı, gaz lambaları hakkında bir şeyler konuştuk. Sonradan öğrendim, ismi Vasili. Olağan bizim Türk olduğumuzu çabucak anladı. Sempatik, konuşkan, 35-40 yaşlarında birisi…
Laf süratle döndü dolaştı, seçimlere geldi. Vasili, Türkiye’deki siyasi gelişmeleri çok güzel biliyor. Biz Yunan siyasetini o kadar uygun takip etmiyoruz.
“Kılıçdaroğlu yerine İmamoğlu aday olsaydı, muhalefet kazanırdı” diyor.
“Kılıçdaroğlu da çok düzgün performans gösterdi. Programı çok yeterliydi, çok kıymetli mevzularda seçim vaatleri yaptı” diyoruz.
“Ama İmamoğlu çok genç. Mitinglerde performansı çok yeterliydi. Hem de halktan her kesim onu seviyor. Batı dünyası da destekliyor.”
Muhabbet düzgündü. Vasili, Türkiye’yi yakından izliyor. Çabucak çabucak tüm Yunanlar gibi… Televizyon kanallarında her vakit Türkiye ile ilgili haberler var.
‘ÇİPRAS DA YORULDU, DEĞİŞİM GEREKİYOR’
Vasili ayrıyeten diyor ki:
“Doğru söylüyor. 21 Mayıs seçimlerinde ana muhalefet partisi sosyalist Syriza’nın oy oranı 11.5 puan azaldı ve yüzde 20’ye düştü. Bu aslında bir hezimet sayılır.
Gerçi toplumsal demokrat ve sol partiler bütün Avrupa’da inişte… Yeniden de iktidardaki liberal muhafazakar Yeni Demokrasi Partisi’nin Syriza’ya 20 puanın üzerinde fark atacağını kimse kestirim etmiyordu.
ÇİPRAS, MERKEZDEN OY ALAYIM DERKEN, KENDİ SEÇMENİNİ DE KAYBETTİ
Syriza, seçimler öncesinde halkı sağdaki Yeni Demokrasi’ye bir alternatif olabileceğine ikna edebilecek kapsamlı bir program sunamadı. Hatta birtakım uzmanlara nazaran, Syriza kimi vakit “kendi sol kimliğini” bile saklıyor üzere göründü. Başkanları Aleksis Çipras merkezden de oy almayı hedeflerken soldaki seçmen ile düzgün irtibat kuramadı ve iki bölümü de kaybetti.
Yeni Demokrasi ve önderleri Başbakan Kiryakos Miçotakis ise, kampanyasını yüklü olarak ekonomik muvaffakiyetler üzerine odaklandırdı. Yunan halkı da ülkenin ekonomik refahı ve istikrarına öncelik vererek oy kullandı. Yıllar süren büyük ekonomik kriz ve sakinliğin akabinde birinci sefer ekonomik canlanma ve gelişme sağlandı.
İKİNCİ ÇEŞİT 25 HAZİRAN’DA, MİÇOTAKİS İKTİSATTA MUVAFFAKİYET KOZUNU KULLANIYOR
2019’dan beri iktidardaki Yeni Demokrasi, seçmen kitlesinin büyük kısmından bu argümanlarla oy alabilirken, Syriza vatandaşların günlük sıkıntılarını ön plana çıkarmayı, toplumun gerçek gereksinimlerini kavramayı başaramadı ve bu sıkıntıları gelecekte çözmek için gerçekçi bir plan getirmedi.
Yunanistan’da bu yıl birinci sefer uygulanan seçim sistemine nazaran, hiçbir bir partinin tek başına iktidar olamaması ve koalisyon görüşmelerinde uzlaşmaya varılamaması nedeniyle, 25 Haziran’da seçmenler ikinci sefer sandık başına gidecek.
İkinci çeşit seçimde birinci olan partiye en az yüzde 25 oy almak kaydıyla 300 sandalyelik parlamentoda, oy oranına bağlı olarak fazladan 20 ila 50 sandalye veriliyor. Birtakım uzmanlar, birinci çeşitten hezimetle çıkan Syriza’nın ikinci çeşitte daha fazla oy kaybına uğrayabileceğini savunuyor.
SYRİZA, BÜYÜK EKONOMİK KRİZDE AĞIR ŞARTLI KURTARMA PAKETİNE İMZA ATTI
Yunanistan, 2010’da başlayan Euro bölgesi borç krizinin merkez ülkesiydi. 2010 ve 2012’de Avrupa hükümetleri, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Milletlerarası Para Fonu’ndan (IMF) iki kurtarma paketi aldılar. Doğal bunlar; sert vergi artışları, harcama kesintileri ve ekonomik yasal düzenlemeler üzere cezalandırıcı şartlar karşılığında geldi. Sonuç, yüzde 25’lik bir ekonomik daralma oldu.
Çipras ise, Eylül 2015’te büyük umutlarla Başbakan oldu, bir erken seçimle birlikte Temmuz 2019’a kadar sürdürdü. Seçmenlere, ücretsiz elektrikten, IMF ile daha âlâ şartları olan mutabakatlara kadar birçok vaatte bulundu. Fakat, yeni bir krizle üçüncü bir sert kurtarma paketine imza atınca tenkitlere maruz kaldı.
Miçotakis ise, 2019’da seçildikten sonra özel yatırımları teşvik edecek ıslahatlarla ülkenin rotasını değiştirdi. En yüksek kurumlar vergisi oranını yüzde 29’dan 22’ye indirdi. Ferdî gelir vergisindeki en yüksek yüzde 44’lük oran Avrupa standartlarına nazaran bile yüksek olsa da, sermaye çıkarı vergisi yüzde 15 ile yatırımı teşvik edecek düzeyde düşük. Ekonomik büyüme, vergi ıslahatı ve harcama kısıtlaması, IMF kurtarma kredilerini erken geri ödemesine imkan sağladı.
GEÇEN YIL TURİZMDE CANLANMA VE AB DAYANAĞIYLA YÜZDE 5.9 BÜYÜME…
Yunan iktisadı geçen yıl turizmdeki canlanma ve Avrupa Birliği (AB) fonlarının dayanağıyla yüzde 5.9 büyüme gösterdi. Pandemi sonrasındaki canlanma devam ediyor. Pandemi yılı olan 2020’de yüzde 9 küçülen iktisat, 2021’de de yüzde 8.4 büyümüştü. Özel tüketim harcamaları büyümenin itici gücü olmayı sürdürüyor. Yatırımlar ve ihracattaki artışın yanında devletin dayanak paketleri ve son on yılın ıslahatları da iktisatta canlılığa ivme kazandırıyor.
Mütevazı faiz dışı bütçe fazlası, vergi tabanının genişletilmesi, kamu gelirlerinin arttırılması da muvaffakiyet hanesine yazılabilecek gelişmeler. Lakin Ukrayna savaşı ve güç fiyatlarındaki yükseliş bu yıl büyümenin fren yapmasına neden oldu.
FİYATLAR TEKRAR DE ÇOK ARTMADI
Enflasyon da geçen yıllık yüzde 12 düzeylerinden Mayıs ayında yüzde 2.8’e indi. Fakat çalışanların alım gücünün azaldığı ve fiyatların eridiği de bir gerçek… Minimum fiyat 1 Nisan’dan itibaren 713’ten 780 Euro’ya çıkarıldı. Kriz periyodunda yüzde 30’a yaklaşan ve 2019’da Yeni Demokrasi iktidarı aldığında yüzde 17-18 olan işsizlik ise Nisan ayında yüzde 11.2 oldu.
Yunan iktisadı ile ilgili bir müşahedem de şu: Evet, enflasyon var lakin fiyatlar o kadar artmadı. Türkiye’deki üzere fahiş fiyat artışları asla burada yok. Yıllardır bu ülkeye gidip geliriz. Bilhassa restoranlarda ve otellerde fiyatlar makul düzeylerde arttı. Şöyle diyeyim; iki kişilik bir akşam yemeği 35-40 Euro. Pandemi öncesine nazaran çok az artış var. Pahalılığı bizim paramızın kıymet kaybı nedeniyle alım gücümüzün düşük olmasından ötürü hissediyoruz.
YATIRIM YAPILABİLİR ÜLKE NOTU ULUSAL GAYE HALİNE GELDİ
Devam edelim; Başbakan Kiryakos Miçotakis, birincil maksadının Yunanistan’ın kredi notunu yatırım yapılabilir ülke pozisyonuna ulaştırmak olduğunu vurguluyor. Yatırım yapılabilir notu neredeyse ülkenin “milli hedefi” haline geldi.
Standard&Poor’s’un hala Yunanistan’a kredi notu BB+ ve görünümü de müspet, Moody’s’inki de Ba3, görünüm müspet. Bir sonraki not olumlu not (S&P’de BBB) Yunanistan’ı yatırım yapılabilir ülkeler ortasına sokacak.
Yunanistan yatırım yapılabilir ülke statüsünü Ocak 2011’de ekonomik krizin başında kaybetmişti. Yılsonuna yanlışsız bu notu geri alması bekleniyor. Yani ülke 13 yıl sonra birinci defa yatırım yapılabilir kredi notunu almanın eşiğinde…
Türkiye’nin notu ise S&P’de B, Moody’s’de B3 ve yüksek derecede spekülatif bir düzey. Türkiye’nin notu 2018’den bu yana düşüyor. Notu Türkiye üzere olan ülkeler ortasında; Mısır, Bosna Hersek, Moğolistan, Togo ve Nikaragua var.
YENİ DEMOKRASİ İKİNCİ PERİYOTTA ŞU ŞEBEKELERİ, EĞİTİM VE SIHHATTE ÖZELLEŞTİRMEYE GİDEBİLİR
Ekonomide bir muvaffakiyetten kelam edilse de Yeni Demokrasi’nin neo-liberal iktisat siyasetleri izlediğini ve mümkün ikinci periyot iktidarında bunu sürdüreceğini vurgulamak gerekiyor. Yeni Demokrasi’nin muhtemel ikinci periyodunda su, sıhhat ve eğitim alanlarında özelleştirmelere gitmesi bekleniyor.
Vergi sisteminin sabit gelirlilerin aleyhine, zenginlere avantaj sağlayacak biçimde düzenlenmesi de sırada… Ayrıyeten, devletin toplam gelirlerinin yüzde 60’ından fazlasını sağlayan ve yüklü olarak çalışanları maksat alan dolaylı vergiler de dar gelirlilerin üzerinde yük olmayı sürdürecek.