Bir piyasa uzmanı geçen hafta (28 Haziran) toplumsal medya hesabında şunları yazdı
“Çok yakın ve eski bir dostum kamudan EYT ile geçen ay emekli oldu ve bana ne alayım diye sordu?
Dolar almasını söyledim. 25 yıllık hizmetin karşılığı parası 385.000 TL ile 20.700 dolar aldı.
Şu an 538 bin TL’si var. 25 sene hizmetin karşılığı devletten aldığı para 385 bin TL iken kolay bir kur hareket öngörüsüyle kazandığı para neredeyse bunun yarısı.
12 yıllık hizmetin karşılığını 3 haftada kazandı yani. Bu sistem yırtıcı. İşçiyi eziyor.
Ve TL’nin artık bedel saklama özelliği kalmadığı için maalesef fiyat istikrarı da mazide kalmış durumda.”
Çok trajik değil mi? 25 yıl çalışıp devletten aldığı ikramiyenin neredeyse yarısını 3 haftada kazanıverdi.
DOLARDAKİ ARTIŞIN ENFLASYON OLARAK GERİ DÖNECEĞİ KESİN…
Dolarda haziran ayı devalüasyonu yüzde 24, yılbaşından bu yana devalüasyon ise yüzde 38 oldu.
Seçim bitimiyle yalnızca 25 gün işgünü içinde TL yüzde 29 bedel kaybetti.
Seçimden sonra dizginleri boşalmışçasına artan döviz kurunun enflasyon olarak geri döneceği kesin…
İthalatın büyük kısmı ham unsur olduğundan ve endüstrinin kullandığı hammadde ile üretimin birden fazla iç piyasada tüketildiğinden, kıymetli girdiyle üretim; fiyatları artıracaktır.
EKONOMİ İDARESİ PARA ARAYIŞINDA, ÖZELLEŞTİRME HABERLERİ YALANLANDI
Türkiye önemli bir kaynak derdi içinde…
Mart sonu prestijiyle önümüzdeki bir yılda Türkiye’nin 203 milyar dolar dış borç ödemesi gerekiyor ve gelecek bir yılda 200-210 milyar dolayında bir dış finansman gereksinimi var.
Uzmanlar, iktisadın ivedilikle 120 milyar dolar civarında para girişine gereksinimi olduğunu belirtiyor.
Bu nedenle yeni iktisat idaresi kısa vadeli yabancı portföy yatırımlarının peşinde… Öteki bir deyişle sıcak paranın…
TL’yi ucuzlatıp, faizleri kademeli artırıp yabancı yatırımcıya ortam hazırlanıyor.
Ancak, ABD ekonomisindeki son gelişmeler, Türkiye’nin kredi notu ve risk primi (CDS) ile biraz sıkıntı.
Diğer yandan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Merkez Bankası’nın faiz artıracağı gün Birleşik Arap Emirlikleri’ne gitti. Gaye, olağan ki Körfez sermayesinden para girişi sağlamak…
BAE ve Suudi Arabistan’ın Türkiye’de güç ve savunma dallarına direkt yatırım yapmayı gündemine aldığı belirtiliyor.
Cumhuriyet gazetesi, geçen pazartesi günü, “Kalanları satacaklar” başlıklı manşetinde, yeni iktisat idaresinin Varlık Fonu kapsamında yer alan Türk Hava Yolları, Türk Telekom ve Botaş üzere kurumların satışı için tahlil yaptığını yazdı. Haberde, “İddialara nazaran Körfez ülkeleri yüklü olacak alıcılardan elde edilecek gelir 100 milyar doları bulacak” denildi.
Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan tıpkı gün yapılan açıklamada, haberin gerçeği yansıtmadığı ve bu haberlerin yazılma gayesinin kurumun satış manipülasyonunu yıpratma gayretleri olduğu belirtildi.
YUNANİSTAN’DA SEÇİM GALİBİ HÜKÜMET DE KAYNAK ARAYIŞINA GİRECEK
Benzer gelişmeler Yunanistan’da yaşanıyor zira borçlu ülkeler bunu çevirmek için dış finansman peşinde… İkinci çeşit seçimleri beklendiği üzere iktidardaki Yeni Demokrasi Partisi (YD) kazandı. YD önderi ve Başbakan Kiryakos Miçotakis değerli bir muvaffakiyet kazandı, 2007’den bu yana en büyük oy oranına ulaştı. 300 sandalyeli parlamentoda 158 milletvekili ile çoğunluğu sağladı, yeni hükümeti kurdu.
Buna karşılık, üç çok sağ parti oy oranını artırırken ana muhalefet sosyalist sol Syriza hezimete uğradı. Oy oranı yüzde 17’lere geriledi ve kendi köyünde bile kaybeden önderi Aleksis Çipras istifa etti.
Miçotakis ile Yunan iktisadında olumlu istikamette adımlar atılsa da, geçen yıl Avrupa Birliği’nin (AB) en yüksek büyüme oranı olan yüzde 5.5 büyüme sağlansa da, komşumuz da kıymetli sıkıntılarla karşı karşıya… Büyüme, üretimin dinamizminden çok turizm ve gayrimenkul satışlarına dayanıyor.
Kamu yatırımlarının artırılması, daha fazla yabancı sermaye çekilmesi gerek. Fiyatların enflasyon oranında artırılması bekleniyor.
Miçotakis’in ikinci periyotta en büyük baş ağrısı ülkenin borçları olacak. Yunanistan’ın 438 milyar dolar, yani ekonomik büyüklüğünün iki katı borcu var. Miçotakis, vazife mühletinin sonunda dış borç/milli gelir oranını 1.5 kata düşürme vaadinde bulundu.
Kamu yatırımlarının artırılması, borç ödemeleri ve maaş artırımları için Yunanistan’ın da kaynağa muhtaçlığı var. Orada da özelleştirme gündemde…
KÖTÜ HABER; SU ŞEBEKELERİNİN ÖZELLEŞTİRİLMESİ GÜNDEMDE
Daha berbatı, su hizmetlerinin özelleştirilmesi konuşuluyor.
Hükümetin hazırladığı ve su kaynaklarının özelleştirilmesinin önünü açabilecek bir yasa tasarısı Mart ayında Parlamentoda kabul edildi.
Yasa, ülkede su arzını ve kanalizasyon hizmetlerini sağlayan kamuya ilişkin tüm kurumların yasal düzenleme ve denetim sorumluluklarının ilgili bakanlıktan alınarak, yeni kurulan bağımsız Atık, Güç ve Su Düzenleyici Kurumu’na (RAAEF) verilmesini öngörüyor.
Yunan muhalefetinde birçok parti temsilcisi, bu değişiklikle ortaya çıkan sorunun, su üzere bir kamu malının kontrolünü düzenleyici ve bağımsız bir otorite altına almanın, bu malın tedarik edicileri özelleştirildiğinde ve serbestleştirildiğinde manalı olacağını belirttiler.
Muhafelet, su kaynağının özelleştirilmesinin anayasaya ters olduğuna işaret ediyor ve Danıştay’ın birbirini izleyen kararlarının da buna nazaran verildiğini savunuyor.
Selanik’te binlerce kişi su özelleştirmesi aksisi şovda bir ortaya geldi. Kaynak: www.902.grÜLKE GENELİNDE ÖZELLEŞTİRME AYKIRISI BÜYÜK PROTESTOLAR YAPILDI
Su ve atık idaresi hizmetlerine yönelik yeni yasaya karşı, Nisan ayında ülke genelinde protestolar yapıldı. Selanik’te Aristoteles Meydanı’nda, Selanik Su ve Kanalizasyon Şirketi çalışanları ve öteki sendikalar tarafından, binlerce kişinin iştirakiyle ‘Suyu Savun’ başlıklı bir müzik konserinin akabinde büyük bir şov düzenlendi.
Su hizmetlerinin ve öbür belediye hizmetlerinin özelleştirilmesi teşebbüslerine karşı Atina’da ve Yunanistan’ın başka kentlerinde de protestolar yapıldı.
SYRIZA, tasarının hane halkı ve işletmeler için daha yüksek maliyetlere yol açacağını, kimileri için üstün kârlar sağlayacağını söyledi ve “Herkesin su üzere temel gereksinim unsurlarına erişimini sınırlayacak” dedi.
SUYUN ÖZEL BÖLÜME PERİYODUNDA MUVAFFAKİYET SAĞLANAMADI
İşte sorun burada başlıyor; su üzere yaşamsal ve pahalı bir emtia, yılardır çokuluslu monopollerin gayesinde…
Yaşamı destekleyen, dünyanın en bedelli kaynaklarından biri olan su, global nüfus artışının iki katı oranda tüketiliyor. İklim değişikliği nedeniyle birçok bölgede kuraklık yaşanıyor. Bu nedenle su kıt bir kaynak… Gelecekteki jeopolitik çatışmaların en kıymetli nedeni olarak görülüyor ve kaynaklar azaldıkça özel kesimin ilgisi de artıyor.
Birleşmiş Milletler, suya erişimin bir insan hakkı olduğunu karar altına aldı, pak su ve kanalizasyon hizmetlerine erişim de, BM’nin 17 sürdürülebilir kalkınma maksadından biri… Avrupa Kurulu, suyu hayat için gerekli olduğu gerekçesiyle temel bir insan hakkı olarak ilan etti.
Suya erişim doğal bir hak iken, bilhassa 1990’lı yıllarda dünyada içme suyu hizmetlerinin özelleştirilmesi furyası yaşandı. Başta Thatcher özelleştirmeleriyle öncülük yapan Britanya olmak üzere, 3 büyük su dağıtım şirketinin güçlendiği Fransa’da, Almanya ve ABD ve gelişmekte olan dünyada özel bölüm su dağıtım işini belediyelerden devraldı.
Sonuçta büyük özel şirketler içme suyu dağıtımı ve arıtımından oluşan global su pazarına hükmetmeye başladı. Petrol kadar pahalı “ekonomik mal” olacak su sanayisinde güçlenen bu şirketlerin 3’ü Fransa’dan Veolia, Suez ve Saur, İspanyol Agbar, Alman RWE, Britanya’dan United Utilities ve ABD’den American Water Works.
Artan muhalefet ve özel şirketlerin başarısızlıkları sonucu havanın özelleştirme lehine dönmesiyle dünya üzerinde özel bölüm su hizmetlerinden yararlananların sayısı da azaldı. Hem toplumsal muhalefet hem de özel şirketlerin art geriye artırım yapması ve yatırımdan kaçınması birçok özelleştirmenin başarısız olmasına ve su şebekelerinin yine belediyelere devrolmasına neden oldu.
PARİS, BERLİN VE ÖBÜRLERİ TEKRAR BELEDİYELERE DÖNDÜ
Belediyelere geri dönen şu şebekelerinin en değerlisi Paris, Grenoble ve Berlin… Gelişmekte olan dünyada ise; Buenos Aires, Johannesburg, La Paz ve Kuala Lumpur en dikkate değerleri…
Kamuya dönen su işletmelerinin 100’den fazlası ABD ve Fransa’da, 14’ü Afrika’da ve 12’si de Latin Amerika’da bulunuyor. Hala dünyanın 400 büyük kentinin yüzde 90’ında su hizmetlerini kamu şirketleri veriyor.
Su şirketlerinin yine belediyelere dönmesinin esas nedeni, özel bölümün inanılmaz artırım yapması… Burada, Bolivya’nın Cochabamba kentinde yaşananları unutmamak gerekir. Su özelleştirmesinin en etkileyici, en dokunaklı örneğidir, denilebilir.
YAĞMUR SUYU TOPLAYANLARA BİLE PÜRÜZ OLMAYA ÇALIŞTILAR
1999’da Bolivya hükümeti Aguas del Tunari şirketiyle bir su özelleştirme kontratı yaptı. Kısa bir mühlet sonra, su fiyatları birtakım durumlarda yüzde 100’den 200’e kadar kıymetli ölçüde arttı. O vakitler Bolivya’da taban fiyat aylık 100 doların altındaydı ve birtakım aileler su için 20 dolar ödüyorlardı.
Şirket ödemeyenlerin suyunu kesiyordu, yağmur suyu toplayanları da engellemeye çalışacak kadar gözü dönmüştü. Kentte hayatı durduran birkaç grev ve protestodan sonra, hükümet nihayet mukaveleyi feshetmeyi kabul etti.
TÜRKİYE’DE SU ÖZELLEŞTİRMELERİ: İZMİT, ANTALYA VE ÇEŞME
Su özelleştirmelerinden Türkiye de nasibini aldı. İzmit, Antalya ve Çeşme’de 1990’lı yıllarda su şebekeleri çokuluslu yabancı şirketlere devredildi. İzmit Büyükşehir Belediyesi, 1995 yılında Britanyalı Thames Water ile anlaştı. Planlandığı üzere üretilen suyu İstanbul Büyükşehir Belediyesine satamadı. Muahede garantili olduğu için su dereye akıtıldı, karşılığında firmaya ödeme yapıldı. Vatandaşa satılan suyun fiyatı öteki belediyelerin uyguladığı fiyatların yaklaşık üç katıydı. Sonunda mutabakat iptal edildi.
Antalya ise, 1996 yılında Dünya Bankası’ndan kredi aldı ve Fransız su devi Suez ile anlaştı. Su fiyatlarında yüzde 300 düzeyinde artış oldu. Artan reaksiyonlar üzerine 10 yıllık muahede beşinci yılında feshedildi.
Çeşme Belediyesi de Dünya Bankası’ndan kredi aldı, şu şebekesini özelleştirdi, 1998’de 10 yıllığına Fransız Compaigne Generale des Eaux şirketine devretti. Su fiyatları dayanılmaz arttı. 2001 yılında su fiyatlarında Türkiye birincisi olan Çeşme’de 1 metreküp su 1 dolara satılırken, borç veren kuruluş; Dünya Bankası ise su fiyatının 2.4 dolara çıkarılması için belediyeyi zorladı.
ÖZELLEŞTİRME FİYASKOSUNDA EN SON ÖRNEK; İNGİLTERE’DE THAMES WATER
Su özelleştirmelerindeki başarısızlıkların en taze örneği geçen ay İngiltere’de yaşandı. Mart ayında ABD’deki banka iflaslarının akabinde yükselen faiz oranlarının bir diğer kurbanı; borçları etkinlerinin yüzde 80’i olan 14 milyar sterline ulaşan Thames Water oldu.
İngiltere’nin en büyük özel su şirketi, milyonlarca Londralı ’ya ve Oxford kentine su tedariki ve kanalizasyon hizmeti veren Thames Water iflas etti. Çok borçlarının ve dünya çapında artan faiz oranlarının sonucunda batan Thames Water’ın devletleştirilmesi bekleniyor. Zira şirketin ortalarında Kanada ve Ortadoğu’daki birkaç büyük emeklilik ve devlet varlık fonunun da bulunduğu hissedarları, daha fazla sermaye enjekte etme konusunda isteksiz görünüyor.
Su şebekeleri Margaret Thatcher periyodunda özelleştirilmişti ve su özelleştirmesinde en başarılı örnekler ortasında gösteriliyordu. Şirket, yıllardır gerekli altyapı yatırımlarını yapmamakla, agresif maliyet kısma stratejileri uygulamakla ve yöneticiler ile hissedarlara yüklü maaş ve temettü ödemeleri yapmakla suçlanıyordu.
Daha da berbatı; İngiltere’de su faturaları özelleştirmelerden bu yana iki kat arttı. Bu toplam enflasyon oranının tam iki katı…
Diyeceğim şu: Su bir insan hakkıdır. Kamusal bir hizmet olan içme suyunun özelleştirilmesine karşı uyanık olalım. Su şebekeleri, inhisar olduğundan ötürü kesin maksadı daha fazla kâr olan özel bölüme devredilemez. Suyumuza sahip çıkalım.
ABD İKTİSADINDA İŞLER YOLUNDA GÖZÜKÜYOR; SÜRPRİZ YÜZDE 2 BÜYÜME
Evet, Euro bölgesinde ve ABD’de enflasyon düşüşte… Euro Bölgesinde Ekim ayında yüzde 10.6 ile tepede olan tüketici enflasyonu Haziran ayında yüzde 5.5 oldu. Tıpkı halde, ABD’de geçen Haziran’daki yüzde 9.1’lik tepeden sonra, tüketici enflasyonu Mayıs ayında yüzde 4 oldu.
ABD’de tüketici harcamalarının ve enflasyonun Mayıs ayında yavaşlaması, iktisadın soğuduğuna dair bir işaret olarak olumlu bir gelişme oldu. Merkez Bankası (FED) tüketici harcamalarındaki zayıflamanın şirketleri fiyat yükseltmeyi durdurmaya zorlayacak olumlu bir gelişme olduğunu ileri sürüyor.
Daha değerli bir gelişme; yılın birinci çeyreğinde ABD iktisadının yüzde 2 büyümesi oldu. Süreksiz açıklamada iktisadın yüzde 1.1 büyüdüğü bildirilmişti. Beklentilerin üzerindeki yüzde 2 “dünyanın en büyük iktisadında ekonomik toparlanmanın şaşırtan direnci” olarak yorumlanıyor. Birçok uzmanın öngördüğü resesyon ihtimalinin ortadan kalkıp kalkmadığı tartışılıyor.
FED’in Temmuz toplantısında ne yapacağı konusu ise tartışmalı… Geçen ayki toplantıda bir yılı aşkın müddettir birinci defa faiz oranlarını değiştirmeden bırakan FED, 25-26 Temmuz’daki toplantıda faiz artırımlarına devam edeceğinin sinyalini verdi.
Başkan Jerome Powell, yaptığı son konuşmada, FED’in faiz oranlarını muhtemelen daha da artıracağını söylerken Temmuz toplantısında yeni bir artışın da sinyalini verdi.
ABD’de ulusal borç ölçüsü tarihte birinci sefer 32 trilyon dolara çıkarken, geçen hafta borsaların keyfi yerindeydi. Endeksler haftayı yükselişle kapattı. Yılın birinci yarısı da sona erdi ve S&P 500 endeksi, birinci yarıyı yüzde 15.9 primle kapattı. Bu 2000’li yıllarda 2019’dan sonra en uygun ikinci performans… Haftayı yüzde 0.8 artışla kapatan Dow Jones endeksinin birinci yarıdaki performansı da yüzde 10.7…
Apple, haftayı 3 trilyon dolar piyasa bedeline ulaşarak ve bu bahiste birinci şirket unvanıyla tamamladı. Microsoft, 2.5 trilyon dolarda, Google ise 1.5…