Geçtiğimiz yıl, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla çıkan ‘Van Gölü Doğal SİT – Sürdürülebilir Müdafaa ve Denetimli Kullanım Alanı’ kararı kapsamında, Van Gölü kıyısında yer alan birçok yerleşim yeri, Ferit Melen Havalimanı da dahil olmak üzere SİT alanı içinde kaldı. Kararı çıkaran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Ahlat’ta yaptırdığı Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün ise Van Gölü kıyısında bulunduğu halde, SİT alanı kapsamının dışında kaldığı ortaya çıktı.
Bitlis’in Ahlat ilçesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yaptırılan Cumhurbaşkanlığı Köşkü, SİT alanının dışında kaldıTürkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü, uzun müddettir iklim değişikliği ve insan faaliyetleri nedeniyle kirlilikle ve kuraklıkla uğraş ediyor. Gölün korunması emeliyle gerek çevreciler gerekse sivil toplum kuruluşları, yetkililere yıllarca davette bulunmuş ve Van Gölü Müdafaa Kanunu’nun çıkmasını talep etmişlerdi. Bunun üzerine, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla 30 Temmuz 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararla göl etrafı, ‘Doğal SİT -Sürdürülebilir Müdafaa ve Denetimli Kullanım Alanı’ olarak tescillendi.
Van Gölü Doğal Sit – Sürdürülebilir Muhafaza ve Denetimli Kullanım AlanıErdoğan’ın eşi Emine Erdoğan çıkarılan karara ait geçtiğimiz yıl toplumsal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımda, “Başlattığımız Van Gölü’nü Muhafaza Aksiyon Planı ve Uygulama Programı’nın nihayetinde ülkemizin mavi şöleni Van Gölü ve etrafı sit alanı ilan edildi. Yegane kıymetimizin gelecek jenerasyonlara daha pak ulaştırılması için atılan bu adım, yalnızca bir başlangıç. İyi olsun” tabirini kullanmıştı.
KÖŞK, SİT ALANININ DIŞINDA KALDI
Van Gölü Doğal SİT -Sürdürülebilir Muhafaza ve Denetimli Kullanım Alanı’nın belirlenmesiyle birlikte, birçok köy, mahalle, konut ve işyeriyle birlikte Van Ferit Melen Havalimanı’nı da bu alanın içine dahil edildi. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın resmi internet sitesi üzerinden ulaşılabilen Sit Alanları İdare Sistemi’nden (SAYS) görüntülenebilen haritaya bakıldığında, göl etrafındaki birçok yerleşim yeri SİT alanı kapsamında kalırken, dikkat cazip bir istisna olduğu görüldü. Haritada, Bitlis’in Ahlat ilçesinde, Van Gölü kıyısında bulunan Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün, SİT alanı dışında tutulduğu görülüyor. Haritaya, says.csb.gov.tr internet sitesi üzerinden ulaşılabiliyor.
Van Gölü kıyısında, sit alanı içinde kalan birtakım köy ve kırsal mahalleler‘YAPININ KELAM KONUSU ALANDA BULUNMASI BİZATİHİ BİR SORUN OLARAK KARŞIMIZDA DURMAKTADIR’
Haritaya nazaran, göl kıyısında yer alan kimi noktalarda yaklaşık 10 kilometre kadar içeriye giren SİT alanı, Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün kıyısının 3 metrelik kısmını kapsıyor. Mevzu ile ilgili görüşünü aldığımız Van Barosu Etraf ve Ekoloji Komitesi Üyesi Avukat Gülbahar Doğan, Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün SİT alanı içinde yer alıp almadığı tartışmasından evvel köşkün Van Gölü’nün çabucak kıyısında yapılmasının türel boyutuyla ele alınması gerektiğini belirtti ve şöyle konuştu: “Köşkün Van Gölü kıyısında yapılması epey tartışma yaratmış, dolgu yapılan alan üzerine bina yapılmasına imkan tanıyan yasa değişikliğinin Kıyı Kanunu’na ve Anayasa’nın 43. unsuru ile 56. hususuna karşıt olduğu teziyle ana muhalefet partisince Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapılmış, mahkeme ‘ekli (1), (2), (3) ve (4) nolu krokiler ile listelerde hudut ve koordinatları gösterilen alanlarda bu kanunun kıyılar, kıyı şeritleri, doldurma ve kurutma yoluyla kazanılan yerlere ait yapı ve yapılaşmaya dair sınırlayıcı kararları uygulanmaz’ halindeki kelam konusu kararı iptal etmiştir. Münasebetiyle yapının kelam konusu alanda bulunması bizatihi bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Van Gölü etrafının sit alanı içinde olmasıyla birlikte, mevcut yapının yalnızca Kıyı Muhafaza Kanunu değil, ayrıyeten alanın yeni bir türel statüyle birlikte kıymetlendirilmesi gerektiğini göstermektedir.”
Avukat Gülbahar Doğan – Van Barosu Etraf Komitesi Üyesi‘KIYI KANUNU’NA KARŞIT SURETLE YAPI İNŞA EDİLMESİ, YAPIYI HUKUKEN TARTIŞMALI HALE GETİRMEKTEDİR’
Anayasaya nazaran, kıyıların devletin karar ve tasarrufu altında olması, buraların özel mülkiyete bahis olamayacağı ve tabiatına uygun olarak, genellik, eşitlik ve hürlük unsurları gereği herkesin ortak kullanımına açık bulunmaları gerektiğini belirten Doğan, “Çevrenin geliştirilmesi, etraf sıhhatinin korunması ve etraf kirlenmesinin önlenmesine yönelik önlemleri almak da devletin temel ödevlerindendir. Bu gayeyle devlet, etrafın korunmasını sağlamak için tesirli bir hukuk sistemi oluşturmakla yükümlüdür. Van Gölü Havzası’nın korunmasına yönelik adımlar atılırken yönetimin tüm aksiyon ve süreçlerinin bu müdafaa maksadına uygun olması beklenir. Kıyı Kanunu’nda belirtilen uzaklığa ters suretle idarece yapı inşa edilmesi de yapıyı hukuken tartışmalı hale getirmektedir” dedi.
‘STATÜNÜN TANINMASI TEK BAŞINA KÂFİ OLMAYACAKTIR’
Van Gölü etrafının olağan olduğu ‘Doğal SİT – Sürdürülebilir Muhafaza ve Denetimli Kullanım Alanı’ uygulamasının en düşük müdafaa sağlayan statü olduğunu söyleyen Doğan, “İsmiyle müsemma, bir alanda hem sürdürülebilir muhafaza gayeler hem de alanı kısmi olarak kullanıma açar. Daha teknik bir lisanla tabir etmek gerekirse sürdürülebilir muhafaza ve denetimli kullanım alanı, barındırdığı siluet, jeolojik ve ekolojik bedellerin korunması ve geliştirilmesi gayesiyle alanın potansiyeli ve kullanım özellikleri göz önünde bulundurularak doğal ve kültürel bakımdan uyumlu düşük yoğunlukta faaliyetlere, turizm ve yerleşimlere müsaade veren alanlardır. Fakat çok daha faal muhafaza sağlayan kesin korunacak hassas bölge olarak tescil edilmesi gerektiği ile ilgili görüşümüzü gizli tutarak şunu söz etmek gerekir ki statünün tanınması tek başına kâfi olmayacaktır. İlgili alanı ekonomik olarak da kalkındırması hedeflenen kelam konusu faaliyetlerin insanı ve tabiatı önceleyen bir bakış açısıyla yapılıp yapılmayacağı ve ne cins muhafaza planı uygulanacağı önemlidir” dedi.
ATİK: ‘VAN GÖLÜ İÇİN BAHTSIZ BİR KARARDIR’
İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Van Şube Lideri Mihail Atik ise Van Gölü Doğal SİT uygulamasının, gölün korunması için kâfi olmadığını ve yasanın bir aldatmacan ibaret olduğunu söyleyerek, “Birilerinin ‘Van Gölü’nü biz muhafazaya aldık. Van Gölü için bir sakınca kalmadı’ tarafındaki tabirleri tamamı ile spekülasyondur, yeni projelere yer hazırlamaktır ve arka niyetlidir. Açık söylemek gerekirse; Van Gölü için şanssız bir karardır. Üstelik, kanunun B bendine nazaran, yasal prosedürü tamamlayan şirketlerin, dilediği vakit kum, çakıl, taş, maden üzere gereçleri alabilmesinin ve bu gayeyle ocak kurabilmesinin önü de açıktır” dedi.
Mihail Atik – İMO Van Şubesi Lideri‘GÖLÜN FAUNASINA, DOĞALLIĞINA ZİYAN VEREN BİR YAPIDIR’
Atik, Van Gölü kıyısında yapılan Cumhurbaşkanlığı Köşkü’nün sit alanı dışında bırakılması ile ilgili de şöyle konuştu: “Ülkeyi yönetim edenler ve mülki amirler istediği vakit kıyılarda tasarruf hakkını kullanabiliyor. Cumhurbaşkanlığı Köşkü de bunlara bir örnektir. Meğer, Van Gölü’ne en büyük tehditlerden birisi yapı baskısıdır. Bu yüzden göl, önemli manada tehdit ziyan görmektedir. İstedikleri vakit o muhafaza planının dışına çıkıp faaliyet yürütebiliyorlar. Cumhurbaşkanlığı köşkü kapalı bir alandır. İçinde ne olduğunu bilmiyoruz fakat gölün faunasına, doğallığına ziyan veren bir yapıdır.”