Getty ImagesGeeta Pandey | BBC News, Delhi
Hindistan’da 1961’den beri yasak olmasına karşın damadın ailesinin gelinin ailesinden nakit para, kıyafet ve mücevher üzere ikramlar içerecek biçimde çeyiz isteme geleneği hala devam ediyor.
Bhopal kentinde yaşayan 27 yaşındaki bir öğretmen, bu “sosyal kötülüğe” son vermek için bir imza kampanyası başlattı: Polisten evlilik yerlerine memur göndermesi ve baskın düzenlemesi isteniyor.
Gunjan Tiwari (gerçek ismi değil) BBC’ye verdiği demeçte imza kampanyasını, başlık parası yüzünden onlarca erkek tarafından reddedilmesi üzerine başlattığını söylüyor.
En son olay Şubat ayında, babasının damat bulma umuduyla genç bir adamı ve ailesini konutlarına davet ettiği sırada yaşanmış.
Ailesi konuklarla sohbet ederken çay tepsisiyle oturma odasına giren Gunjan, o anı “Herkes size bakıyor, hepsi sizi ölçüp biçiyor,” diye anlatıyor ve “sinir bozucu” olarak tanımlıyor.
Gunjan’ın konukların karşısına ne vakit ve nasıl çıkacağı konusunda çok titiz bir planlama yapılmıştı. Annesi ona yeşil bir kıyafet seçmişti; kızının bu kıyafet içinde daha hoş göründüğünü düşünüyordu. Dişleri düzgün olmadığı için ona gülmemesini tembih etmişti.
Bu Gunjan’ın artık alıştığı bir tatbikattı; bugüne dek altı kere yaptırmıştı. Ona sorulan soruları da biliyordu – eğitimi, işi ve yemek yapıp yapamadığına dair sorular…
Odaya girerken, ailesi müstakbel damadın babasına ne kadar başlık parası istediğini sormuştu. “5- 6 milyon rupi (61.000 – 73.000 dolar) istiyorlardı. Babam sorduğunda, ‘Kızınız hoşsa size indirim yaparız’ diye latife yaptı” diye anlatıyor Gunjan.
Konuşma ilerledikçe Gunjan indirim yapılmayacağını anlamış; ziyaretçiler eğri dişlerini ve alnındaki beni sormuşlar.
Çaydan sonra Gunjan’a müstakbel damat adayıyla özel konuşmak için birkaç dakika verildiğinde, ona başlık parası nedeniyle evlenmeyeceğini söylemiş.
“O da bunun toplumsal bir kötülük olduğunu kabul etti” diyen Gunjan, damat adayını şimdiye kadar tanıştığı öteki erkeklerden farklı gördüğünü de kelamlarına ekledi.
Ancak ailesi kısa müddet sonra Gunjan’ın reddedildiği haberini almış.
“Annem bunun cürmünü benim çeyize karşı çıkmama bağladı. Bana çok kızdı ve iki haftadan fazla benimle konuşmadı” diyor.
Geçtiğimiz altı yıl içinde babası münasip gördüğü “100-150 bekar erkeğin ailesiyle” temasa geçmiş ve 20’yi aşkın bireyle de yüz yüze görüşmüş. Gunjan’ın kendisi de altı adedinin karşısına çıkmış. Neredeyse tüm adaylar kendisinden istenen çeyiz yüzünden geçersiz kalmış.
Matematik alanında yüksek lisans yapmış olan Gunjan, “Bu reddedilmeler yüzünden tüm itimadımı kaybettim” diyor:
“Mantıklı düşündüğümde, eksik olanın ben olmadığımı, sorunun çeyiz isteyen insanlarda olduğunu biliyorum. Fakat birden fazla vakit ailem için bir yük haline geldiğimi hissediyorum.”
GUNJAN TIWARI Gunjan Tiwari ve polis şefi50 yılda 250 trilyon dolar
Yakın vakitte yapılan bir araştırmaya nazaran, başlık parası verilmesi ve kabul edilmesi 60 yıldan fazla bir müddettir yasak olmasına karşın, Hint evliliklerinin yüzde 90’ı başlık parası içeriyor. 1950 ve 1999 yılları ortasında yapılan ödemelerin 250 trilyon doları bulduğu hesaplanıyor.
Ulusal Kabahat Kayıt Ofisi’ne nazaran, Hindistan’da 2017-2022 yılları ortasında 35 bin 493 bayan (günde ortalama 20 kadın) yetersiz çeyiz getirdiği için öldürüldü.
Bu mevzuda kampanya yürütenler, Hindistan’daki çarpık cinsiyet oranında çeyiz parasının da tesiri olduğunu söylüyor. Birleşmiş Milletler (BM) iddialarına nazaran, aileler kız çocukları olursa çeyiz parasını bulamama telaşıyla her yıl yaklaşık 400 bin kız bebek hamileliğini sonlandırıyor.
Bhopal Emniyet Müdürü Harinarayan Chari Mishra’ya hitaben yazdığı dilekçede Gunjan, tek tahlilin düğün yerlerine baskın düzenlemek ve başlık parası verdiği ya da aldığı tespit edilenleri tutuklamak olduğunu söylüyor.
“Cezalandırılma dehşetinin, bu zalimce uygulamaya son verilmesine yardımcı olacağını” belirtiyor.
Gunjan’ın geçen hafta görüşerek yardım talebinde bulunduğu Mishra, “Çeyiz toplumsal bir sorun ve biz bunu sona erdirmeye kararlıyız. Tüm polis karakollarına, kendilerine başvuran her bayana gereken yardımı yapmaları talimatını verdim” diyor ve ekliyor:
“Polisin sınırlamaları var, her yerde bulunamazlar ve zihniyetleri değiştirmek için bu hususta daha fazla farkındalık yaratmak gerekiyor.”
‘Kısa yoldan güçlü olma yolu’
Kadın hakları savunucusu Kavita Srivastava polisin katiyetle yardımcı olabileceğini fakat çeyizle gayretin karmaşık bir sıkıntı olduğunu söylüyor.
“Hindistan bir polis devleti değil, lakin çeyiz yasağı yasası var ve yasanın daha yeterli uygulanması gerekiyor.”
Srivastava’ya nazaran başlık parası, evlilikten sonra bile daha fazlasını talep etmeye devam eden açgözlü damat aileleri için ekseriyetle tek seferlik bir ödeme değil; zira “kolay para” ve “kısa yoldan varlıklı olma yolu” olarak görülüyor.
Srivastava, ömür uzunluğu aile içi şiddete maruz kalan ve hatta yinelenen taleplerini yerine getirmedikleri için kocalarının konutlarından atılan bayanlardan örnekler veriyor.
Srivastava, başlık parası belasıyla lakin genç erkek ve bayanların ortak bir duruş sergileyerek başlık parası vermeyi ya da almayı reddetmeleri halinde çaba edilebileceğini söylüyor.
Gunjan evlenmek istediğini, “hayatın uzun olduğunu ve onu yalnız geçiremeyeceğini” söylüyor; lakin başlık parası ödemeyeceğinden de emin.
Ancak vakit ilerledikçe ailesinin ona eş bulma konusundaki çaresizliği de artıyor.
Gunjan, “25 yaşında bir bayan evlilik piyasasında yaşlı bir bayan olarak görülüyor” diyor.
Bu yüzden babası tertipli olarak gazetelerin evlilik sütunlarını tarıyor ve akrabalarına gözlerini ve kulaklarını açık tutmaları ve uygun bir aday gördüklerinde kendisine haber vermeleri için tembihte bulunuyor. Kendi kastından 2000’den fazla üyenin bulunduğu ve ailelerin çocuklarının özgeçmişlerini paylaştığı bir WhatsApp kümesine katılmış.
“Çoğu 5 milyon rupi ya da daha fazlasına mal olacak gösterişli bir düğün istiyor. Babam bunun lakin yarısını karşılayabiliyor” diyor ve çeyiz götürmeden evlenme konusundaki ısrarının ailesinin hayatını daha da zorlaştırdığını ekliyor.
“Babam altı yıldır benim için damat aradığını, fakat başlık parası olmadan, 60 yıl da arasa bana eş bulamayacağını söylüyor.”