Zeytin rekoltesinin bu yıl düşük kalması nedeniyle zeytinyağı fiyatlarının artması, sahtekarların iştahını kabarttı. Gerçek zeytinyağının litresi 200 lirayı aşarken, geçersizi ise internette 60 liradan satılıyor. Kesim temsilcileri ve uzmanlar, farklı bitkisel yağların besin boyasıyla karıştırılarak tağşişli yağ üretildiği ikazında bulunarak, “Kazancı çok cezası az olduğu için de sahteciliğin sonu gelmiyor” diyor.
Milliyet’in haberine nazaran Tarım ve Orman Bakanlığı’nın besin kontrolleri sonrası yayınladığı tağşiş listelerinde başı çeken zeytinyağı, hasat dönemi öncesi bu yıl da internette ucuzlamaya başladı.
Markalı ve bakanlıktan üretim müsaadesi bulunan butik üreticilerin, litresini 200 lirayı aşan fiyatla satabildiği zeytinyağı, internetteki alışveriş platformları ve toplumsal medya kanallarında litresi 60-70 liradan satılıyor. ‘Ayvalık’, ‘Edremit’, ‘Ege’ üzere coğrafik yer isimleri kullanılarak yapılan satışlarda ‘Taş baskı’ ve ‘Soğuk sıkım’ üzere özellikler de vurgulanarak, içeriği şaibeli eserlerin pazarlaması yapılıyor. İnternette ucuza satılan eserlerin ambalajlarında da ne üretici ismi ne de üretim müsaade numaraları yer alıyor. Üstelik satıcı profillerinin kimilerinin bağlantı numarası ve adresleri dahi yok. ‘Ayvalık’ zeytinyağını satanların profilleri incelendiğinde farklı kentlerde faaliyet gösterdikleri anaşılıyor.
MALİYETİ 30 LİRA
Bu tip zeytinyağlarının, pamuk, ayçiçeği, aspir ya da çok düşük kalite zeytinyağlarına renklendirici ve aroma katılarak hazırlanan tağşişli yağlar olduğunu belirten uzmanlar ise, şüphenilen yağları satanların ALO 174’e şikayet edilmesi gerektiğini söylüyor. Tüketicilerin ucuz yağa karşı temkinli olması gerektiğini aktaran Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Kurulu Lideri Dr. Mustafa Tan, “Ekonomik şartlar insanları ucuz almaya yöneltiyor lakin sonuçta yağ almıyorsunuz. Bunlar aslında kıymetli üzere görünen satıcılardan daha fazla kazanıyor. Örneğin içinde kanola yağı var, içine zeytinyağı esansı koyuyorlar ve mükemmel bir çağla yeşili boyar husus koyuyorlar. Maliyetleri 5 litrede 150 lira bilemediniz 200’ü geçmez ve bunu 500-600 ve 700’e satıyorlar. Böylelikle büyük karlar elde ediyorlar. Halbuki kıymetli görünen yağlarda kar oranı yüzde 30’u geçmiyor” diyor.
UYUŞTURUCU TİCARETİ GİBİ
Gerçek sızma zeytinyağının zeytin üreticisinden yeni alım fiyatının 215-220 lira olduğunu kaydeden Tan, “Markalandığında bu fiyat 250’nin altında yok. 5 litre için 1200-1250 ve üzeri fiyat olabilir. Bunun altında yağ olması mümkün değil. Bu da geçtiğimiz yılın fiyatı. Yeni dönemde artan maliyetlerle zeytinyağı fiyatları dünyada olduğu üzere yükselebilecektir. Öncelikle tüketiciler ucuz yağlara ilgi duymasınlar. Ayvalık taş baskı, Edremit soğuk sıkım üzere laflara aldanmasınlar. Böye bir moda çıktı. Bu türlü bir marka yok. Üretim müsaadelerine bakın o da yok. Telefonla arayın kimse çıkmıyor. Bu yüksek karları olan uyuşturucu ticareti üzere bir iş. Biz piyasada uygunsuz olanları tespit edip her hafta bakanlığa toplu halde bildiriyoruz. Süreç yapılıyor lakin tekrar mantar üzere çıkıyorlar.”
‘ZEYTİNYAĞININ DONACAĞI SÖYLEMİ KENT EFSANESİ
Zeytinyağı alanında çalışan Ege Üniversitesi Besin Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Dr. Fahri Yemişçioğlu, fiyat yükseldikçe sahteciliğin artacağı görüşünde. Yemişoğlu şunları söyledi: “Fiyatlar yükseldikçe hilecilere gün doğacak zira alım gücü düşen halkın bir umut daha ucuz diye pazarda ve internette markasız eserlere yönelimi artacak. Maalesef tüketicinin şişedeki zeytinyağına bakarak bunun yağ olup olmadığını anlamasına yönelik pratik bir prosedür yok. Renk bir kriter değil. Sonuçta besin boyasıyla istedikleri renge çevirebiliyorlar. Gerçek zeytinyağının buzdolabında donacağı söylemi de kent efsanesidir. Pamuk yağıyla, kanola yağını karıştırıp içerisine biraz klorofil, biraz da zeytinyağı aroması katarsan donan lakin içinde bir gram zeytinyağı olmayan hileli zeytinyağı elde edersin mesela. Bu tip telaffuzlar tağşişin önünü açan manipülasyonlardır. Zeytinyağında sahteciliği ortaya çıkarabilmek yalnızca laboratuvar tahliliyle mümkün. Devlet denetim ve kontrol yapacak. Cezayı da caydırıcı uygulayacak. Devlet yağ ham husus kaynaklarını izleyecek. Faal izlenebilirlik kıymetli. Tüketicinin yapabileceği tek şey, etikette üretici ismine, markaya, bakanlığın müsaadesine bakmak. Şüphelendiği markalı eserleri de Alo 174’e şikayet etmek.”
SAHTE ZEYTİNYAĞI NASIL ANLAŞILIR
SU TESTİ
Su ile karıştırıldığında düzmece zeytinyağlarının kimilerinin içine şaşırtan gelse de makina yağı dahi karıştırılabildiğinden, su ile karıştırma yoluyla de sağlıklı bir fikir alınabilir ya da en azından kuşku etmek için geçerli bir nedene sahip olunabilir. Tüm bitkisel kaynaklı yağlar, üzerine su ek edilmesi haline “dairesel tanecikler şeklinde” su yüzeyine çıkar ve yüzeyde de bu biçimde birleşmeye başlar. “Zeytinyağı üzere üste çıkmak” tabiri doğrultusunda herkesin bildiği üzere zeytinyağına su ek edilmesi halinde yağ su yüzeyine çıkacaktır lakin zeytinyağının gerçek olmaması halinde suyun yüzeyini kaplayacak formda yani yandan bakıldığında ince bir çizgi oluşturacak halde birikme gözlemlenir. Su yüzeyine çabucak yayılmayan ve yuvarlak damlacıklar halinde yüzeye çıkan yağların gerçek olduğu söylenebilir.
TUZ TESTİ: RENK DEĞİŞİMİ
Bu test biraz daha dikkat isteyebilir. Zeytinyağınıza tuz ruhu eklediğinizde, renk değişimi olmuyorsa gerçek olabilir. Şayet rengi pembeye dönüşürse, geçersiz olma ihtimali yüksek.
BOĞAZDAKİ YANMA HİSSİ
Gerçek zeytinyağının tadı sahtesinden ayırt edilebilir. Boğazda yanma hissi yaratması gereken gerçek zeytinyağının, bu yanma hissinin mideye inmemesi gerekir.
ZEYTİNİN EŞSİZ KOKUSU
Bir öbür değerli test ise koku testi. Şayet zeytinyağınızın kokusu boyaya benziyorsa, oksitlenmiş olabilir. Zeytin kokusunun olması gerektiğini unutmayın.