Ege Yatır
Yemek kitaplarına hiçbir vakit yalnızca yemek kitabı gözüyle bakmamak gerekir zira bu yemeğin tabiatına zıttır. İnsanın yemekle kurduğu alaka ve onu okuma biçimi buna müsaade vermez en başta. Soframıza gelen bir tabak yemekle birlikte asırlar öncesinden bugüne, yani masalara taşınan bir kültür, tarih, gelenek, emek vardır. Hasebiyle yemek kitaplarıyla bir arada meskenlere yalnızca yemek değil, tarih ve kültür de girer. Her yemek kitabıyla bu varlıklı münasebet içinde bulamayız tahminen kendimizi ancak satır altlarında yatanların peşine düşünüldüğünde kesinlikle bu zenginliğin kapıları açılır. Fakat o denli kitaplar vardır ki, daha birinci sayfasından sizi bir dünyanın içine alır. O dünyada da az evvel kelamı edilen o çeşitlilik okurlarını karşılar. O kitaplardan biri de geçen günlerde Yapı Kredi Yayınları tarafından okurlarla buluşturuldu; Jean Bottéro’nun kaleminden çıkan ‘Dünyanın En Eski Mutfağı’. Dünyaca ünlü Fransız Asurbilimci, Kutsal Kitap ve kadim Ortadoğu dinleri uzmanı, tarihçi Jean Bottéro çalışmasında, yaklaşık MÖ 1700’lere tarihlenen ve kırka yakın yemek tanımını içeren üç kil tablet üzerinden antik Babil’in yemek kültürünü inceliyor.
Dünyanın En Eski Mutfağı, Jean Bottero, Mütercim: Parıltı Çiğdem Tezel, 136 syf., Yapı Kredi Yayınları, 2023.Yeme-içme gündelik manada çok kolay ve ekseriyetle üzerine düşünmeden yaptığımız bir aksiyon olsa da Bottéro bunun tam aykırısını, kitabının her sayfasında ispatlıyor okurlarına. Yemeğin, toplumun kılcal damarlarına kadar uzanarak en derinlerden haber verebilecek gücünü çok istikametli bir biçimde gözler önüne seriyor. Çabucak üstte da belirtildiği üzere Bottéro’nun pek çok titri var. Tarihçiliğinden, Ortadoğu dinleri uzmanlığına kadar uzanan, problemleri farklı taraflarıyla ele alabilecek pek çok özelliği… Münasebetiyle ‘Dünyanın En Eski Mutfağı’ da öncelikle bir tarih kitabı olmakla birlikte, yemek üzere varlıklı bir özden doğup kendi biçimini meydana getiriyor. İşin hoş yanı ise Bottéro bu kitabı herkes okuyabilsin diye yazmış. Yani ağır bir akademik birikimi genel okuyucunun ilgisini çekebilecek seviyeye getirmiş ki ‘Dünyanın En Eski Mutfağı’nın en bedelli istikametlerinden biri de bu. Şöyle diyor kitabının girişinde müellif: “Bu kitabı yazarken niyetim Mezopotamyalı sayın atalarımızın ‘yeme-içme’ kültürü hakkında akademik ve kapsayıcı bir çalışma ortaya koymak değildi zira bu (samimi okuyucuya ulaşamama pahasına) akademisyenlere yönelik sıkıcı ve kuru bir çalışma olurdu.”
Yazar, tam da bu noktadan yola çıkarak, yani “sıkıcı ve kuru” olmayan bir lisan yakalayarak, eski Mezopotamyalıların yiyip içtiklerinin izlerini tarihten alıp bugünlerde sürüyor. Pişirme tekniklerini, şölen yemeklerini, ilahları için yapılanları, içeceklerin kurdukları sofralardaki yerini ömürden örneklerle ayrıntılandırarak kitabının sayfalarına taşıyor. Yalnızca geçmişle de kalmayıp bugünün dünyasına da yansımalarını arıyor üstelik. Şöyle bir sorusu var Bottéro’nun: “Eski Mezopotamyalılarla birlikte yemek yeme imkânımız olmadığına nazaran bu mutfağın lezzetlerini, elimizin alında bulunan Türk-Arap yahut Lübnan ya da Yakındoğu mutfağında tadamaz mıyız?”
‘Dünyanın En Eski Mutfağı’nın en hoş yanlarından biri de bu. MÖ 1700’lerden bugüne çengel atıyor. Bırakın kokusunu duymayı, hayalini bile kuramayacağımız yemeklerin bugünlerdeki yansımalarının peşine düşüyor. Mutfak ve sofra kültürünün bir uygarlığı anlamanın en tesirli yollarından birini olduğunu kabul ediyorsak şayet, bu kültürün bugüne açılan kapılarının da olduğunu hatırlamak gerek. ‘Dünyanın En Eski Mutfağı’nda Bottéro, işte bu kıymetli hatırlatmayı yapıyor okurlarına.
Sadece yemek meraklılarına da değil üstelik, tarih ve antropoloji meraklılarına da…