Bazı teorilere nazaran Ay, gezegenimizde ömrü mümkün kılan şartların oluşmasına ve hatta Dünya’daki ömrün başlamasına yardımcı oldu.
Ay’ın gezegenimiz etrafındaki eksantrik yörüngesinin, bugün hayatımıza taraf veren kimi değerli hava sistemlerinin oluşumunda rol oynadığı düşünülüyor.
Ama Ay da yavaş yavaş gözden kayboluyor.
Dünya’nın etrafında hassas bir istikrarda sürdürdüğü astro-balesini gerçekleştirirken “Ay çekilmesi” olarak bilinen bir süreçle yavaş yavaş gezegenimizden uzaklaşıyor.
Bilim insanları, Apollo Ay misyonlarının astronotları tarafından uydumuzun yüzeyine yerleştirilen reflektörlere lazer ışınları göndererek Ay’ın Dünya’dan uzaklığını ölçegeldiler.
Bu prosedür sayesinde son vakitlerde Ay’ın her yıl 3,8 cm süratle Dünya’dan uzaklaştığını doğruladılar. Bu süreç sonucunda günlerimiz uzamayı sürdürüyor.
Ay ve Dünya ortasındaki ilgiyi inceleyen Jeofizik uzmanı Prof. David Waltham, “Tüm süreç gelgitlerle ilgili” diyor ve bunu şöyle açıklıyor:
“Gelgitler Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünü yavaşlatır ve Ay bu enerjiyi açısal momentum olarak kazanır.”
Ay’ın olmadığı bir Dünya var olabilir mi?
Ay’ın bizden şu anki uzaklığı 384 bin 400 km. Fakat son periyotta yapılan bir araştırma yaklaşık 3,2 milyar yıl evvel, Ay’ın Dünya’dan 270 bin km uzaklıkta olduğunu buldu. Bu, bugünkü uzaklığının yüzde 70’ine denk geliyor.
Araştırmayı Almanya’daki Friedrich Schiller Üniversitesi’nden yöneten Jeofizikçi Tom Eulenfeld, “Dünya’nın daha süratli dönmesi günün uzunluğunu azalttı ve bugünkünden farklı olarak, 24 saat içinde iki gündoğuşu ve iki günbatımı yaşandı” diyor ve ekliyor:
“Bu durum gün ve gece ortasındaki sıcaklık farkını azaltmış ve fotosentez yapan organizmaların biyokimyasını etkilemiş olabilir”.
Buna benzeri araştırmalar Ay’ın uzaklaşmasının sabit bir süratte gerçekleşmediğini, vakit zaman hızlanıp vakit zaman yavaşladığını da buldu.
Arjantin’de Salta Ulusal Üniversitesi’nde Yerbilimci Vanina López de Azarevich 550-625 milyon yıl evvel Ay’ın yıllık 7 cm’ye kadar uzaklaşıyor olabileceğini ortaya attı.
Tom Eulenfeld, “Ay’ın Dünya’dan uzaklaşma suratı muhakkak vakit içinde değişti ve gelecekte de bu türlü olacak.” diyor.
Ancak vaktin büyük kısmında Ay’ın bugünkü suratından daha yavaş ilerlediği biliniyor.
Aslında çekilmenin olağandışı süratli yaşandığı bir devirdeyiz. Ay’ın şu anki pozisyonuna ulaşması için 1,5 milyar yıl boyunca mevcut suratında geri çekilmesi gerekirdi.
Ancak süreç 4,5 milyar yıl evvel Ay’ın oluşumundan bu yana devam ediyor, yani geçmişte birtakım vakit dilimlerinde yavaşlamış olması gerekiyor.
Waltham, “Gelgit sürüklenmesi beklediğimizin üç katı büyüklüğünde” diyor. Bunun sebebiyse Atlas Okyanusu’nun büyüklüğü olabilir.
Kıtaların mevcut pozisyonları, Kuzey Atlas Okyanusu havzasındaki suyun bir uçtan öteki uca sürüklenmesi sürecini anlatan rezosans tesirini oluşturmak için hakikat oranlara sahip olduğunu gösteriyor, bu nedenle barındırdığı su gelgitlerinkine yakın bir oranda ileri geri çalkalanıyor.
Bu, gelgitlerin başka türlüsünden daha büyük olduğu manasına gelir.
Waltham’ın dediği üzere, bir çocuğu salıncakta itmek üzere, her itiş mevcut harekete nazaran zamanlanırsa daha da yükseğe ulaşılır.
Waltham, “Kuzey Atlas Okyanusu biraz daha geniş ya da dar olsaydı bu olmayacaktı” diyor ve ekliyor:
“Bu modeller birkaç milyon yıl geri giderseniz kıtalar farklı pozisyonlarda olduğu için gelgit gücünün düşeceğini gösteriyor”.
Ancak gelecekte de bu formda devam edecek üzere görünüyor. Modellemeye nazaran yeni bir gelgit rezonansı bundan 150 milyon yıl sonra oluşacak ve 250 milyon yıl sonra yeni “süper kıta” biçimlerinin ortaya çıkmasıyla yok olacak.
Peki gelecekte Ay’ın olmadığı bir Dünya var olabilir mi?
Bugünkü çekilme suratında bile Ay’ın Dünya’dan büsbütün ayrılması mümkün görünmüyor.
Güneş’in 5-10 milyar yıllık mühlet içindeki vahim yok oluşu bile daha evvel gerçekleşecek. İnsanlığın muhtemelen bundan çok daha evvel sonu gelmiş olacak.
Kısa vadedeyse insanlık günlerin uzamasında rol oynayabilir. Bu, buz ve buzullarda tutulan suyun iklim değişikliği nedeniyle hür bırakılmasıyla olabilir.
Waltham, “Buz gelgitleri baskılar” diyor ve bundan 600-900 milyon yıl evvel Dünya’nın kar küresi ismi verilen buz çağına girdiği periyodu hatırlatıyor. Bu periyotta Ay’ın çekilme hareketinde dramatik bir yavaşlama olmuştu.
Bunun tam manasıyla tesirinin ne olacağını varsayım etmek güç. Zira bunun bir kısmı, buz katmanlarının tartısı azaldıkça yükselen karalarla dengelenebilir ve öbür yan tesirlere neden olabilir.
Teoride NASA’nın Artemis programı kapsamında Ay’a gidecek olan astronotlar bundan 60 yıl evvel Apollo misyonuyla uydumuza giden seleflerine nazaran meskenlerine daha uzaktan bakacaklar. (Yine de bu Ay’ın Dünya etrafındaki eliptik yörüngesinde geldikleri noktaya bağlı olacak. Bu yörüngenin yakın ve en uzak noktaları ortasındaki uzaklık her 29 günde 43 bin km değişiyor.)
Geri kalanlarımız için ömürlerimiz açısından günlerin her gün bir pikosaniye (saniyenin trilyonda biri kadar) uzaması pek de manalı olmayabilir. Ne de olsa göz açıp kapayıncaya kadar geçecektir.