ABD’nin Birleşmiş Milletler’e bağlı kültür örgütü UNESCO’ya Temmuz ayından itibaren tekrar katılacağı açıklandı. UNESCO Genel Yöneticisi Audrey Azoulay, ABD’nin hem bu kararını hem de geçmişe yönelik örgüte vermesi gereken katkı hisselerini ödeme planını kendilerine resmen ilettiğini kaydetti.
VOA Türkçe’de yer alan habere nazaran, UNESCO bugün yaptığı açıklamada, örgütün Filistin’i üye olarak kabul etmesinin akabinde yaşanan on yıllık bir uyuşmazlığın sonrasında ABD’nin BM kültür ve bilim örgütüne yine katılmayı ve 600 milyon dolardan fazla ödenmemiş borcunu ödemeyi planladığını duyurdu. 2020 Aralık ayı prestijiyle ABD’nin UNESCO’ya yaklaşık 616 milyon dolar ödenmemiş üyelik aidatı borcu olduğu bildirildi.
ABD daha evvelki yıllarda da üyelikten çekilip geri dönmüştü
UNESCO’nun katkı hisselerinin yüzde 22’sini sağlayan ABD, 2011 yılında Filistin’in örgüte alınma kararı sonrasında örgüte finansal katkı sağlamayı durdurmuş, Donald Trump idaresinin 2017 yılında aldığı karar sonrasında da UNESCO üyeliğinden çekilme kararı almıştı.
ABD, 12 Ekim 2017’de yasal olarak geri çekilme kararını UNESCO’ya bildirmeden evvel, iç mevzuat nedeniyle 2011 yılında katkılarını askıya almıştı. ABD’nin UNESCO’dan resmi olarak geri çekilmesi 1 Ocak 2019’da gerçekleşti. İsrail de ABD ile birebir kararı alarak üyelikten çekilmişti.
UNESCO’nun kurucu üyelerinden biri olan ABD daha evvel bir defa 1984’te çekilmiş, akabinde 2003’te yine örgüte katılmıştı. Eski Lider Ronald Reagan o devirde UNESCO’yu berbat yönetilen, yozlaşmış ve Sovyet çıkarlarını ilerletmek için kullanılmış olarak gördüğü için ülkesini üyelikten çekmişti. ABD, çekilme kararının sonrasında 2003 yılında global örgüte yine katıldı.
ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, 2022 Nisan’da Temsilciler Meclisi üyelerine UNESCO’ya tekrar katılmanın ülke çıkarları için ehemmiyetini vurguladığı bir konuşma yapmış, normlarını ve standartlarını şekillendirmeye yardımcı olmak, eğitim ve yapay zeka alanındaki kritik çalışmalarına katkıda bulunmak için üye olmanın değerli olduğunu söz etmişti.
ABD’nin UNESCO’ya tam üye olarak dönüşü, geçen yıl Aralık ayında Kongre tarafından onaylanan ve kuruluşa mali katkıların tekrar başlamasına müsaade veren 1,7 trilyon dolarlık ‘Torba Ödenek Yasası’nın’ bir modülü olarak varılan bir mutabakatla mümkün oldu.
Çin’in UNESCO’da kelam sahibi olma evresine gelmesi dönüş kararını etkiledi
ABD’nin, UNESCO üyeliğine geri dönme kararının ardında Çin’in örgütte giderek güçlenmesinin yattığı yorumları yapılıyor. Çin’in UNESCO’da siyaset oluşturulmasında kelam sahibi olma etabına gelmesi, bilhassa de dünya çapında yapay zeka ve teknoloji eğitimi için standartlar belirlemede ABD’nin bıraktığı boşluğu doldurmasından duyulan kaygıdan kaynaklandığını belirtiliyor
ABD’nin, UNESCO üyeliğine dönme kararı başta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres olmak üzere BM ve bağlı kuruluşlarda memnuniyetle karşılandı.
ABD’nin 600 milyon dolarlık geriye dönük borçları için önerdiği finansman planının onayı için kimi üye devletler, UNESCO’ya üye tüm devletlerin katılacağı fevkalâde bir toplantı yapılmasını talep etti. ABD’nin geri dönmesiyle temaslı yeni bir “finansman planı” artık üye devletlerin onayı için UNESCO Genel Konferansı’na sunulacak.
UNESCO son yıllarda hareketliliğini arttırdı
2017 yılı Kasım ayında UNESCO başkanlığına seçilen Audrey Azoulay, Ortadoğu üzere en hassas hususlarda siyasi tansiyonların azaltılmasına ve uzlaşmaya varılmasına dönük teşebbüsleri hayata geçirdi. UNESCO’nun yapay zeka etiği yahut okyanusun korunması üzere aktüel zorluklarla uğraşını öncelikli hususlar ortasına alan Azoulay, Irak’ın Musul kentinin yine inşası üzere örgütün tarihi vazifelerini yine üstlenmesini amaçlayan adımlar attı. Azoulay, 2018 yılından bu yana örgütte verimliliği ve mali durumu güçlendirmeye yönelik idari ıslahatlar uyguladı.