Rus hükümeti, paralı asker kümesi Wagner’i dağıtıyor görünüyor. Rusya Savunma Bakanlığı, kümenin ağır silahlarını ve askeri teçhizatını geri alacağını açıkladı.
Bakanlık bu kararı, tahminen 5 bin savaşçıyla Moskova’ya ilerleyen fakat başşehre 200 kilometre kala duran Wagner kumandanı Yevgeni Prigojin’in isyanı sonrası aldı.
İşte Wagner hakkında bilinenler ve merak edilenler…
Wagner Kümesi nedir, küme ne kadar büyük?
Wagner Kümesi birinci defa 2014 yılında Ukrayna’nin doğusunda Rusya yanlısı ayrılıkçı güçleri desteklemeye başladığında kamuoyunda gündeme geldi. Kümenin tıpkı yıl Rusya’ya, Kırım’ı ilhak etmesinde yardım ettiği sanılıyor.
Wagner güçleri Afrika ve Orta Doğu’da da faaliyet gösteriyor.
Ukrayna savaşı öncesi Wagner’in, birden fazla geçmişte Rusya’nın seçkin birliklerinde ve özel kuvvetlerinde vazife yapmış yaklaşık 5 bin savaşçısı olduğu düşünülüyordu.
Ancak bu sayı vakitle kıymetli oranda arttı.
Wagner önderi Yevgeni Prigojin, Moskova’ya “Adalet Yürüyüşü”nü başlattığını duyurduğunda, 25 bin askere komuta ettiğini söyledi.
Rusya’da paralı askerler teknik olarak yasa dışı olsa da, Wagner 2022’de şirket olarak tescil edildi.
ABD, Ocak 2023’te Wagner’i “ulusötesi hata örgütü” olarak tanımlayacağını açıkladı.
Wagner, Ukrayna’da neler yaptı?
Wagner, Rusya’nın, Ukrayna’nın doğusundaki Bahmut kentini ele geçirmesinde ağır rol oynadı.
Ukrayna birlikleri, savaşçılarının çok sayıda atağa gönderildiğini ve bu hücumların birçok vefatla sonuçlandığını söylüyor.
Rusya Savunma Bakanlığı başta Wagner Kümesi’nin Ukrayna’da çatışmalarda yer aldığını kabul etmedi. Bu tutum, Prigojin’in Rusya’nın askeri başkanlarına yönelik şikayetlerini de beraberinde getirdi.
Prigojin, cephaneden yoksun bırakıldıklarını söyleyerek Wagner birliklerini Bahmut’tan çekme tehdidinde bulundu.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden evvelki haftalarda, Wagner’in Kremlin’in işgal için mazeret olarak göstermesi emeliyle akınlar düzenlediği düşünülüyor.
Londra’daki Kings College’dan Dr Marina Miron’a nazaran Wagner, Ukrayna’daki sistemli Rus birliklerini de denetliyordu.
Miron, “Wagner, Kremlin tarafından alanda disiplin uygulamak için kullanıldı” diyor.
Wagner faaliyetlerine ne vakit başladı, ismi nereden geliyor?
Yevgeni Prigojin, Wagner’i 2014’te kendisinin kurduğunu tez ediyor.
Prigojin, güçlü bir iş insanı ve karar giymiş bir hatalıydı.
Kurduğu yemek firması Kremlin’e hizmet vermeye başladığı için Prigojin, “Putin’in şefi” lakabını aldı.
BBC’nin 2021’deki bir araştırması, eski Rus ordusu subayı Dmitri Utkin’in Wagner’in kuruluşunda yer almış olabileceğini ortaya çıkardı.
Rus ordusunda Çeçenistan’da savaşan Utkin’in Wagner’in birinci saha kumandanı olduğu ve kümeye eski radyo davet işaretinin ismini verdiği sanılıyor.
Prigojin, 2022’de Rus mahkumları da Wagner’in bünyesine katarak kümenin savaşçılarının sayısını artırdı.
ABD Ulusal Güvenlik Kurulu’na nazaran Ukrayna’daki Rus birliklerinin yaklaşık yüzde 80’i Wagner kökenli.
Wagner önderi Prigojin, Rus kumandanlarla neden tartıştı?
Prigojin tekraren Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Lideri Valery Gerasimov’u beceriksizlikle suçladı.
Rusya Savunma Bakanlığı’nın Wagner’i direkt denetimi altına almasını sağlayacak mukaveleyi imzalamayı reddetti.
23 Haziran’da ise bu defa üst seviye Rus savunma yetkililerini, Ukrayna’da Wagner birliklerini bombalamakla suçladı.
Bir gün sonra Prigojin’in birlikleri, Rusya’nın güneyindeki Rostov-on-Don kentini ele geçirdi. Wagner birlikleri “askeri liderliği vazifeden alma” gayesiyle Moskova’ya ilerlemeye başladı.
Prigojin, Belarus önderi Aleksandr Lukaşenko’nun arabuluculuğunda Kremlin ile yapılan müzakerelerin akabinde ilerleyişi durdurdu.
Prigojin ayrıyeten kendisine sadık Wagner birlikleriyle birlikte Belarus’a sürgüne gitmeyi kabul etti.
Anlaşma uyarınca öbür Wagner birlikleri de Rusya’da nizamlı orduya katılacak.
İsyana katılanlara yönelik suçlamalar ise düşürüldü.
Wagner diğer nerede faaliyet gösteriyor?
Wagner’in paralı askerleri 2015’ten beri Suriye’de, hükümet yanlısı güçlerle yan yana savaşıyor ve petrol alanlarını koruyor.
Grubun Libya’da General Halife Hafter’e sadık güçleri destekleyen birlikleri var.
Orta Afrika Cumhuriyeti de ülkedeki elmas madenlerini korumak için Wagner’i kullanıyor. Kümenin Sudan’daki altın madenlerini de koruduğuna inanılıyor.
Batı Afrika’da Mali hükümeti, Wagner’i, İslamcı militan kümelere karşı kullanıyor.
Son gelişmeler sonrası tüm bu birliklerin komutasını kimin alacağı şimdi belirli değil.
Prigojin’in yurt dışındaki operasyonlardan para kazandığı düşünülüyordu.
ABD Hazine Bakanlığı, Prigojin’in, sahip olduğu maden şirketlerini zenginleştirmek için Wagner’i kullandığı görüşünde. Tüm bu şirketlere yaptırım uygulanıyor.
Wagner birliklerinin işledikleri argüman edilen hatalar neler?
Ukraynalı savcılar, Wagner kümesi bünyesindeki üç paralı askerin Nisan 2022’de Rus birlikleriyle birlikte Ukrayna’nın başşehri Kiev yakınlarında sivilleri öldürdüğünü ve azap yaptığını söylüyor.
Alman istihbaratı ise Wagner birliklerinin Mart 2022’de Buça’da sivilleri de katletmiş olabileceği görüşünde.
Birleşmiş Milletler ve Fransa hükümeti, Wagner üyelerini, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde sivillere tecavüz etmek ve soygun yapmakla suçladı.
2020’de ise ABD ordusu, Wagner’in paralı askerlerini, Libya’nın başşehri Trablus’a ve etrafına kara mayınları ve öbür patlayıcı aygıtlar yerleştirmekle suçlamıştı.