İSTANBUL – AK Parti’nin 21 unsurluk ‘’Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Kimi Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komitesinde kabul edildi ve Meclis’e gönderildi.
Mevcut uygulamada bir yerin rezerv alanı olabilmesi için ‘üzerinde yapı olmaması ve meskun mahal dışında yer alması’ gerekiyordu fakat Meclis’te görüşülecek yasa teklifi ile meskun mahal kuralı da kaldırılıyor. Yeni yasa ile rezerv yapı alanı ilan edilen yerler dönüşüm için boşaltılıp yerine zelzeleye güçlü binalar yapılacak. Teklif yasalaşırsa, kent merkezlerinde üzerinde yapı bulunan alanlar, özel mülkiyetler, parklar ve askeri alanlar da ‘rezerv alan’ ilan edilebilecek.
‘İKTİDAR KENDİNE İLİŞKİN OLMAYAN BELEDİYELERİN AÇIK ALANLARINA ÇOK SÜRATLİ MÜDAHALE EDEBİLECEK’
Yeni yasa neyi içeriyor ve hedefliyor? Oturduğumuz mahalle ve bina rezerv alan ilan edilirse ne olacak? Mimarlar Odası İstanbul Şube Lideri Esin Köymen “Kent yerlerini yeni bir sınıf çatışmasının yeri haline getirmeye çalışıyorlar” diyerek uyarıyor.
Köymen yasanın, Uygar Kanun’da tapu ve mülkiyet dokunulmazlığının ihlali manasına geldiğine dikkat çekiyor ve iktidarın kendisinden olmayan belediyelere ilişkin açık alanlara müdahale etmesinin çok daha süratli olacağını söylüyor.
’İVEDİ YARGILAMA’ İLE RAPORLARIN HAZIRLANMASI İÇİN 15 GÜN MÜDDET VERİLİYOR’
‘’Konuştuğumuz şey bir torba yasa’’ diyen Köymen, bu yasa içinde 6-20 Şubat sarsıntılarından sonra afet bölgesi ilan edilen alanlarda bir tez yargılama yolu kullanılacağını belirtiyor.
Esin Köymen çabuk yargılamayı şu halde ayrıntılandırıyor: “Hak sahipliği başka olmak üzere, hasar tespit raporlarına dayalı olarak yapılan süreçlerde çabuk yargılama metodu kullanılacak. 10 gün içinde inceleme yapılacak. Savunma verme mühleti 15 güne düşürülüyor. Bir kereye mahsus olmak üzere 10 güne uzatılabiliyor. Sarsıntı bölgesinde evraka ulaşmanın ne kadar güç olduğunu biliyoruz. Keşif ve eksperlere ise 15 gün müddet veriliyor. 15 gün içinde raporlarını hazırlayıp mahkemeye teslim edecekler. Yani aslında bu hazırlanan raporların sağlıklı olmayacağı manasına gelecek.”
‘REZERV ALAN İLAN EDİLEN MESKENLER 90 GÜN İÇİNDE BOŞALTILMAK ZORUNDA’
Peki günlerdir tartışılan ve Meclis’e sunulan maddede yer alan ‘rezerv alan’ sözü ne manaya geliyor? Köymen, “Yeni düzenlemeyle artık mülkiyetli ya da mülkiyetsiz yahut kamu mülkiyetindeki olan boş alanların her biri ’rezerv yapı’ alanı olarak ilan edilebilecek. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı bu mevzuda istediği üzere uygulama yapabilecek. Kelam gelimi diyelim, Kadıköy’de oturuyorsunuz ve konutunuzun bulunduğu alan ‘rezerv alan’ ilan edildi. Konutunuzu boşaltmanız için 90 gün müddetiniz olacak” diyor ve ekliyor:
‘TAPU VE MÜLKİYET DOKUNULMAZLIĞI BYPASS EDİYOR’
“Eğer 90 günlük mühlet sonunda konutunuzu boşaltmadıysanız ve meskeninizde değilseniz, kolluk kuvvetleri ile kapıyı açar ve müdahale eder. Bu Uygar Kanun’da tapu ve mülkiyet dokunulmazlığına terstir. Yani tapunun ve özel mülkiyetin dokunulmazlığı bu düzenlemelerle bypass edilmiş oluyor.”
Evi ya da mahallesi rezerv alan ilanlar edilenlerin ise Toplu Konut Yönetimi’nin gönderdiği bölgelere yönlendirileceğini söz eden Köymen, ‘’Sizin meskeniniz Kadıköy’de fakat Toplu Konut Yönetimi size Sultanbeyli’deki toplu konutlara gönderebilir’’ diyor.
‘RANT KIYMETİ YÜKSEK MERKEZLERDE SÜRATLİ DÖNÜŞÜM GÖRECEĞİZ’
Kent içerisinde rant kıymeti daha yüksek merkezlerde süratli bir dönüşüm göreceğimizi belirten Köymen, bu süratli dönüşümün insanların daha sağlam binalarda yaşamasını amaçlamadığını; tam zıddı burada yaşayanların süratli bir formda değişmesini amaçlandığını savunuyor ve ekliyor:
‘’Kentin merkezlerini gelir kümeleri yüksek şirketler ve üst sınıf alacak, dar gelirli de kentin çeperlerine itilecek. 6306 sayılı kanunun gecekondu bölgelerinde yaptığı ve eksik bıraktığı noktalar bu halde düzenlenecek.”
Köymen, yasanın bir sarsıntı bölgesinde riskli alan ilan edilen yerlerde süratli bir halde işleyeceğini, kültür varlıklarının olduğu alanlarda, tarihi dokuların bulunduğu alanlarda da uygulanacağını söylüyor.
Kentin merkezindeki gayrimenkullerin süratli el değiştirebilmesinin aracı olarak kullanılacak bu yasanın uygulanmasında 3’te 2 çoğunluğunun aranmayacağını belirten Köymen, salt çoğunluğun kâfi olacağını söylüyor.
‘BELEDİYELERİN YETKİLERİ GASP EDİLECEK’
Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’nın bütün bu uygulamaları yaparken, yapı ruhsatları da dahil olmak üzere kendi bünyesindeki mimar ve mühendislerle çalışacağını vurgulayan Köymen, ‘’Bu birebir vakitte mahallî idarelerin kendi alanları içerisindeki yapı ruhsatları süreçlerinden dışlanması demektir. Lokal idarelerin yetkilerinin gasp edilmesi demektir’’ sözlerini kullanıyor.
Köymen’e nazaran, iktidarın kendisinden olmayan belediyelere ilişkin açık alanlara müdahale etmesi çok daha süratli olacak. Büyükşehir belediyeleri ve CHP’li belediyelerin olduğu alanlarda çok süratli bir biçimde mülkiyet değişikliklerinin olacağını tabir eden Köymen, yapı ruhsatlarını da kendisi vereceği için belediyelerde gelir kaybı da olacağına dikkat çekiyor ve ekliyor:
“Korunması gereken alanların; rezerv yapı alanı olarak ilan edilerek ve zelzele münasebet gösterilerek talan edildiğini görüyoruz. Bunun en kıymetli örneği Kanal İstanbul projesidir.’’
‘KENT MERKEZLERİ, ZENGİNLER VE FAKİRLER ORTASINDA KESKİN AYRIMLARLA PAYLAŞILACAK’
‘’Yasayla, park, askeri alanlar ve özel mülkiyet rezerv alan ilan edilse, devlet buraya gelip bina yapabilecek’’ diyen Köymen, bu durumun kentteki yerleşim alanlarının kent merkezlerinin fakirler ve zenginler ortasında keskin ayrımlarla paylaşılması manasına geldiğini söylüyor.
Köymen kelamlarına şu halde devam ediyor:
“Sonuç olarak sarsıntı münasebet gösterilerek şimdiye kadar yapılan ve bugünlerde Meclis’te olan yeni kanunla rantı ve mülkiyet hareketlerini öncelediği anlaşılmaktadır.”
‘ÖNCELİK YURTTAŞLARIN SAĞLAM DOKULAR İÇİNDE YAŞAMASI DEĞİL’
Yasa hazırlığı sürecinde Mimarlar Odası’ndan görüş alınmadığını tabir eden Köymen, ‘’Bu durum bile önceliğin yurttaşların sağlam ve nitelikli kent dokuları içinde yaşamalarının olmadığını gösteriyor. Zirveden inme kararlarla meslek odalarının bilimsel ve teknik katkılarını reddeden yaklaşım olsa olsa otoriter rejimin kent yerleri üzerinde kurduğu tahakkümün bir yansıması olur’’ diyor.
Depreme hazırlık sürecinin nasıl olması gerektiğini de kıymetlendiren Köymen,’’ İnançlı kentlerin planlanma sürecine üniversiteler, bilim insanları, emek ve meslek örgütleri dahil edilmeli, tıpkı vakitte halk toplantılarıyla demokratik bir işleyiş hedeflenmelidir’’ diyor ve ekliyor:
“Afet idare sistemi bir bütün olarak ele alınmalı, ziyan azaltma, hazırlık, müdahale ve güzelleştirme kademeleri hem merkezi ve hem de lokal seviyelerde yine yapılandırılmalıdır. Merkezi idare, mahallî idareler, meslek odaları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları ve halkın afet idaresinin her evresindeki faaliyetlere ve karar alma düzeneklerine katılmaları sağlanmalıdır. Yasal düzenlemeler ve kurumsal yapılanmalar bu asılları sağlayacak ve destekleyecek istikamette olmalıdır.”